Eind maart werd bekend dat Nederland weer een plekje is gestegen op de ranglijst van landen met de meest gelukkige inwoners, het World Happiness Report. Nederland bezet inmiddels de vijfde plek en moet alleen nog vier Scandinavische landen voor zich dulden. Wij blijken het naast een prima gemiddeld inkomen, goede levensverwachting en lage corruptiecijfers, vooral goed te doen op het thema keuzevrijheid. Nederlanders zijn bovengemiddeld vrij om zelf te bepalen hoe zij hun levens inrichten. Het is geen grote verrassing. Zelfbeschikking is diepgeworteld in de Nederlandse cultuur.

Historie van zelfbeschikking
Omringd door keizer- en koninkrijken, waren het de Nederlanders die in de 16e eeuw een republiek uitriepen. Geheel tegen de stroming in, met autonoom handelende gewesten. De Schoolstrijd in de 19e eeuw leidde tot het volledig gelijkstellen van openbaar en bijzonder onderwijs. Met keuzevrijheid voor eenieder als hoogste doel. Later liep Nederland mondiaal voorop met abortus via de ‘Baas in eigen buik’ - beweging; het legaliseren van softdrugs en recent met het indienen van de Wet Voltooid Leven. De ultieme vorm van zelfbeschikking. De wil om zelf te kunnen bepalen wat het beste is, zit in ons bloed.

Geboorte van de ‘wijkgerichte aanpak’
Met deze volksaard in het achterhoofd, heb ik mij enorm verbaasd over een aantal passages uit het Klimaatakkoord van 2019. Met name de passages over Nederlandse wijken die -al dan niet gedwongen- van het gas af gehaald zouden worden. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat in 2030 anderhalf miljoen huishoudens duurzaam worden verwarmd. Ongeveer de helft met warmtenetten, een kwart met volledig elektrische warmtepompen en een kwart met groen gas. Het is aan gemeenten om te bepalen op welke manier de wijken worden verduurzaamd. De zogenaamde ‘wijkgerichte aanpak’ was geboren.

Niet dwingen maar verleiden
Helaas is de verwarmingsbranche nooit betrokken geweest bij het Klimaatakkoord. De verwarmingsbranche weet als geen ander hoezeer de Nederlandse consument gehecht is aan keuzevrijheid bij het inrichten van huis en haard. Bij gedwongen gasafsluitingen en verplichte aansluitingen op warmtenetten gaan de hakken in het zand. De warmtetransitie is ook geen technische exercitie, maar een sociaal vraagstuk. Hoe gaan we consumenten verleiden voor een duurzamer alternatief te kiezen als de cv-ketel vervangen moet worden? Laat dat nu nét de expertise zijn van de verwarmingsbranche. Dat doen wij al ruim 50 jaar.

Hakken in het zand
Uit recente rapporten van de Algemene Rekenkamer en het Economisch Instituut voor de Bouw is gebleken dat de keuze voor de wijkgerichte aanpak en ‘aardgasvrije wijken’ de verkeerde keuze is geweest. Na honderden miljoenen euro’s uit te geven, is slechts een handjevol huizen van het gas afgehaald. Niet omdat de technische oplossingen niet voorhanden waren, maar omdat de energietransitie aan burgers werd opgedrongen. Los van de meerkosten speelt hierbij de Hollandse aversie tegen opgelegde maatregelen. Zeker als die niet begrepen worden, de persoonlijke levenssfeer betreffen en er geen alternatieven voor handen zijn. De zelfbeschikking is aangetast en de hakken staan in het zand.

Hybride warmtepomp
Gelukkig staan we pas aan het begin van de warmtetransitie. Uit het vorige week gepubliceerde Ecorys rapport over ‘De waarde van de hybride warmtepomp’ blijkt dat het verduurzamen van de gebouwde omgeving via de hybride warmtepomp wél voor meer keuzevrijheid zorgt. Met een hybride warmtepomp houden huiseigenaren hun vertrouwde Hr-ketel voor tapwater en de winterse dagen en voor de rest van het jaar maken ze gebruik van een kleine warmtepomp die op elektriciteit draait. Deze kan -indien gewenst- in combinatie met energiebesparende maatregelen worden aangebracht. Zo valt makkelijk circa 70% reductie van het gasgebruik te realiseren, daalt de energierekening en blijven de klimaatdoelen binnen handbereik. Een verleidelijk alternatief, waarbij de keuzevrijheid en zelfbeschikking overeind blijven. De energietransitie op zijn Hollands.