Aquathermie: potentie en aandachtspunten

10.01.2022 Simone Tresoor

Aquathermie: potentie en aandachtspunten

Uit onderzoek naar verschillende vormen van aquathermie – waarbij een warmtepomp oppervlaktewater als bron gebruikt blijkt dat deze techniek in een aanzienlijk deel van de totale warmtevraag van de gebouwde omgeving kan voorzien. Hoe groot is de potentie ervan als vervanger van aardgas en wat zijn mogelijke valkuilen?

Hier ging Toke van den Hemel, adviseur bodemenergie en aquathermie bij consultancy en engineeringbureau IF Technology, op in aan de hand van recent onderzoek, tijdens het Warmtepompcongres. IF Technology heeft de afgelopen dertig jaar 3.500 aquathermieprojecten gerealiseerd.

Het onttrekken van energie uit water is een alternatief voor aardgas en heeft de potentie om in 40 procent van de Nederlandse warmtevraag te voldoen. Dan is het echter wel van belang dat de bebouwing niet verder dan een kilometer van het water staat.

Er zijn drie soorten systemen:

TEO: Thermische Energie uit Oppervlaktewater
TEA: Thermische Energie uit Afvalwater
TED: Thermische Energie uit Drinkwater

Het meest gebruikte systeem is TEO, waarbij wordt verwarmd via een warmtewisselaar en door een warmtepomp. In de zomer wordt er andersom gekoeld, maar dan zonder de warmtepomp.  Bodemenergiesystemen zoals WKO (warmte- en koudeopslag) en HTO (hoge temperatuur opslag) spelen vaak een sleutelrol. Zij verhogen het rendement en maken de warmteonttrekking seizoensonafhankelijk.

Door gebruik te maken van verschillende soorten warmtepompen kan het water precies de temperatuur krijgen die een woning nodig heeft. Zo kan er water van 70 graden Celsius worden geleverd voor slechter geïsoleerde woningen en water van 50 graden Celsius voor woningen waar al het nodige aan geïsoleerd is.

Aquathermieviewer
Van den Hemel: “Wij gebruiken bij IF Technology een aquathermieviewer. Dat is een soort quickscan waarmee je kan zien of je in een bepaald gebied aquathermie kunt toepassen. Het is in het kader van de vergunningverlening zeer van belang dat er verdere praktijkervaring met aquathermie wordt opgedaan. Het is vooral belangrijk de effecten op de waterkwaliteit en ecologie te meten.”

“Koudelozingen hebben effect op het zuurstof in het water. Zo hebben we ontdekt dat vissen er last van kunnen hebben en dat laten zien in hun paringsgedrag. Positief aan de lozingen is dat er meer zuurstof in het water komt en dat vermindert de groei van blauwalg. En ander een zeer positief effect van water in een stad is dat het voor duidelijk minder hittestress zorgt”, beweert Van den Hemel. Een ander punt van aandacht is, dat er moet worden nagedacht over het onderhoud van het systeem. Zo moeten de filters, trappetjes en warmtewisselaarroosters die bij een systeem horen, goed worden schoongehouden.  

Praktijkervaringen bij de Amsterdamse Houthaven en Utrechtse Merwedekanaalzone
De eerder genoemde praktijkervaring doet IF Technology onder andere op bij twee grote projecten. In de Amsterdamse Houthaven hebben zij vanaf 2014 2.700 woningen en 50.000 vierkante meter utiliteitsgebouwen gefaseerd aan een TEO-systeem gekoppeld voor warmte- en koudelevering. Dit levert een CO2-besparing van 80 procent op.

De Merwedekanaalzone in Utrecht is de grootste bodemenergiecentrale van het land. Met 5.500 woningen en 88.000 vierkante meter aan utiliteitsgebouwen zijn hier zestien warmte- en koudebronnen ingepast in de gebouwde omgeving.

Dit artikel  is geschreven naar aanleiding van het Warmtepompcongres op 14 oktober jongstleden. Het congres is onderdeel van de Vakbeurs Energie in de Brabanthallen.