Eind vorig jaar heeft Staatsbedrijf Energiebeheer Nederland (EBN) geprobeerd om de gasopslag Bergermeer volledig in publieke handen te krijgen. Uit een notitie voor de Ministerraad die onlangs vrijkwam blijkt dat de nationalisatie niet tot stand kwam, omdat EB geen toestemming kreeg van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). Deze kwam met een andere methode om de gasopslag te vullen. Het doel van het bod op de opslag, waar Gazprom een belangrijk deel van de capaciteit in handen heeft, was zodat de leveringszekerheid aankomende winter zeker gesteld zou worden. 

In een reactie op vragen van het FD schrijft EBN een bod te hebben gedaan, omdat de gasopslag vorig jaar nauwelijks werd gevuld en dat dit scenario zich dit jaar dreigde te herhalen. Mede door de oorlog in Oekraïne en de toename van onvoorspelbare energiebronnen als zon en wind, wordt de rol van de gasopslagen in de leveringszekerheid steeds belangrijker.

Volgens EBN, dat reeds 40 procent van de aandelen in handen heeft, is het daarom nog altijd wenselijk dat de gasopslag volledig in publieke handen terechtkomt. 'Een verdere uitbreiding van het publieke belang kan het beste zorg dragen voor de maatschappelijke borging van de leveringszekerheid', aldus EBN.

Weer een jaar ongevuld?
De opslag, die na Norg de grootste gasopslag van Nederland is, bleef vorig jaar nagenoeg leeg en dat scenario dreigt zich dit jaar te herhalen. Een reden hiervoor is dat het Russische Gazprom, dat 40 procent van de capaciteit van de opslag in handen heeft, deze weigert te gebruiken. Ook zijn ook andere energiebedrijven in de huidige markt niet gewillig om de gasopslag te vullen.

Maatregelen
Het kabinet werkt al sinds dit voorjaar aan maatregelen om niet weer met een lege gasopslag de winter in te gaan. De maatregelen moeten er voor zorgen dat de opslag voor minstens 68 procent gevuld wordt. Vorig jaar werd dit niet gehaald. De vulgraad bleef onder de 30 procent steken. Eén van de opties om de gasopslag in Bergermeer gevuld te krijgen was door deze te nationaliseren, blijkt uit de notitie voor de Ministerraad.

Taqa, een energiebedrijf uit de Verenigde Arabische Emiraten is de eigenaar van de gasopslag. Zij probeerden de afgelopen jaren van haar meerderheidsbelang van 60 procent af te komen. Volgens de stukken vreesde men in Den Haag dat een nieuwe eigenaar niet mee zou willen werken aan de kabinetsplannen om de gasopslag te vullen. Daarnaast was er geen garantie dat Taqa mee zou blijven werken. De marktomstandigheden naar de mening van EBN bovendien goed om een bod te plaatsen. Het staatsbedrijf geeft geen details vrij over de hoogte van het bod.

Speciale subsidieregeling
Omdat het geen toestemming kreeg van het ministerie van EZK, aandeelhouder van EBN, moest EBN het bod uiteindelijk intrekken. In plaats daarvan koos het ministerie voor een speciale subsidieregeling om energiebedrijven te overtuigen de gasopslag te vullen. Minister van EZK Rob Jetten schrijft in een toelichting dat de poging van EBN daardoor 'onvoldoende toegevoegde waarde' bij het vullen van de gasopslag had. Inmiddels heeft Taqa heeft de gasopslag uit de etalage gehaald en werkt mee aan de subsidieregeling.

In de plannen van Jetten speelt EBN speelt nog altijd een belangrijke rol. Het kabinet belast de staatsdeelneming met het vullen van de onbenutte capaciteit van Gazprom. Door het zogenaamde Use it or loose it-principe in de contracten tussen Taqa en Gazprom is dit mogelijk.

Gas inkopen
EBN zal in eerste instantie maximaal 11 TWh inkopen. Dit is goed voor een kwart van de gasopslag. De kosten hiervoor zijn, tegen huidige prijzen, €1.65 mrd. Omdat het staatsbedrijf niet over de juiste handelsvergunningen beschikt, koopt Taqa dit gas in. Om deze taak uit te voeren ontving EBN onlangs €257 mln subsidie.

Ondanks het vullen van EBN kan Gazprom nog altijd gebruik kan maken van de capaciteit, blijkt uit een interne notitie van het ministerie. Mocht dit gebeuren, dan zal EBN gebruik moeten maken van reserveruimte in de gasopslag, om zo Gazprom niet in de weg te zitten.

Minder vertrouwen op de markt
Volgens Machiel Mulder, hoogleraar energie-economie aan de Rijksuniversiteit Groningen, passen de nationalisatieplannen in de trend dat de overheid steeds minder op de markt vertrouwt. 'Dat zie je ook terug in de huidige ingrepen. Dat Europa oplegt hoe vol gasopslagen moeten zitten is ook een vorm van interventie in de markt. Net als het uitdelen van subsidies aan bedrijven om te vullen.'