Er zijn al verschillende initiatieven in Nederland die dapper voorwaarts gaan om van het aardgas los te komen. Dat gaat niet zonder slag of stoot. Ze lopen allemaal tegen onverwachte zaken aan, soms in de techniek maar vaker bij wet- en regelgeving. Een van deze dappere dorpen is het Friese dorp Wijnjewoude. Het dorp is een van de proeftuinen aardgasvrije wijken (PAW) en een mooi voorbeeld van privaat initiatief.

Pieter de Kroon, voorzitter van Wijnjewoude Energie Neutraal, sprak onlangs op het webinar van Energie Nederland. Uit zijn verhaal werd meteen duidelijk dat ook de inwoners van Wijnjewoude een afspiegeling van de Nederlandse samenleving zijn: afwachtend en soms onwetend wat de beste stappen zijn.

Van koemest via vergisting naar groen gas
Je hebt een enthousiast burgerinitiatief, je gaat aan de slag en dan gebeuren er allerlei dingen die je niet verwacht en moet je improviseren. Dat is eigenlijk in een notendop hoe het werkt in een proeftuin. Zo ook in Wijnjewoude met zijn 2.000 inwoners, 860 woningen en 60 andere gebouwen. Het dorp wil in 2025 energieneutraal zijn.

In 2016 heeft het dorp een energiecoöperatie opgericht met de doelen: besparen op de energielasten, groene energie opwekken en slim subsidie verwerven om die in te zetten voor het dorp. Het was de dorpelingen al snel duidelijk dat ‘van het gas af’ bij hun in de plattelandsgemeente niet ging lukken. Hier kan geen warmtenet, aquathermie of geothermie worden toegepast. Maar wat het dorp, met veel veeteeltbedrijven, wel heeft is koemest. En van koemest kun je via vergisting groen gas maken.

En toen gebeurde het: er gebeurde bij meer dan de helft van de inwoners niks

Toen ze begonnen gebruikte het dorp 1,8 miljoen kubieke meter gas en 7 miljoen kilowattuur elektriciteit. Met de mest van de koeien uit het dorp kunnen ze 1 miljoen kuub groen gas maken. Ze moesten dus zo’n 40 procent op hun gasverbruik besparen. Van de subsidie PAW kreeg ieder huishouden een tegoedbon van 2.000 euro om te stimuleren zelf in beweging te komen om de woning te verduurzamen.

En toen gebeurde het: er gebeurde bij meer dan de helft van de inwoners niks. De cheque bleef onaangetast op de deurmat liggen. Vervolgens werd een goede adviseur ingehuurd die de bewoners kon helpen, maar zelfs daar heeft maar tien procent van de dorpelingen gebruik van gemaakt. Het laat goed zien dat de gemiddelde Nederlander liever nog niet begint of het gewoon moeilijk vindt waar te beginnen. Moet hij nu eerst zonnepanelen? Of toch beter isoleren?

Hoe krijgen we Nederland mee?
De Kroon: “Alle luisteraars van dit webinar zijn in het dagelijks leven waarschijnlijk bezig met de energietransitie. Maar de gemiddelde Nederlander is daar totaal niet mee bezig. Zelfs niet in een dorp als Wijnjewoude. Het begint nu eindelijk wat meer te leven door de hoge gasprijzen, maar dit is de grootste uitdaging: hoe krijgen we Nederland mee?”

Als je als boer meer dan 300 koeien hebt, dan kun je echt geld verdienen aan het maken van groen gas. Alleen is het zo dat maar 4 procent van de boerenbedrijven zoveel koeien hebben. De rest is kleiner en dan is de huidige regeling dus niet renderend. In Wijnjewoude zit geen enkele boer die meer dan 300 koeien heeft. Zij verzamelen de mest van 25 boerenbedrijven en vergisten dat op een centrale plek. Maar dan stuiten ze tegen de regelgeving aan, want ze krijgen hiervoor niet dezelfde prijs als de grote boer.

‘Het bedachte beleid werkt niet’
De Kroon: “Wij zijn er nu al drie jaar mee bezig de overheid te overtuigen dat ze onze 25 kleinere boeren hetzelfde voordeel moet geven als die ene grote. Wij kunnen prima lokaal groen gas produceren, maar door de regelgeving is er tot nu toe geen sluitend business model. Wij worden geconfronteerd met bedacht beleid wat niet werkt, maar wij willen het gewoon doen.”