Wat van ver komt, is lekker en onbekend maakt onbemind. Zo ook aardwarmte dat zich diep onder de grond bevindt. Terwijl we deze duurzame warmte heel goed kunnen inzetten voor ons eigen comfort, is het nog een vrij onbekende vorm van energie. Eveline Rosendaal, teamlead Geo-Energie bij Energie Beheer Nederland (EBN), vertelt hoe aardwarmte werkt, welke risico’s erbij komen kijken én welke risico’s hartstikke meevallen.

Rosendaal verdiept zich in wat de aarde ons kan bieden aan warmte. Ze legt uit wat het verschil is tussen warmte tot 500 meter diep en warmte uit diepere lagen. Tot 500 meter spreken we van bodemwarmte, tot die diepte is de provincie het bevoegd gezag. Als je dieper gaat dan kom je in de zogenaamde ‘diepe ondergrond’. Hier vind je veel harder gesteente, zoals je in de Alpen ziet bijvoorbeeld. Het Rijk is hier bevoegd gezag en Staatstoezicht op de Mijnen is de toezichthouder. Aardwarmte is de warmte die je wint uit lagen gesteente die dieper dan 500 meter liggen.

Bestemming bekend
“Als je in de aarde gaat boren, kun je ervan uitgaan dat het iedere kilometer ongeveer 30 graden warmer wordt”, vertelt Rosendaal. Dat is echter heel lokaal bepaald. “In vulkanische gebieden zoals IJsland tref je misschien al op 50 meter diepte een temperatuur van 100 graden.”

Lees ook: Wat is geothermie?

In Nederland hebben we in veel regio’s de laatste 70 jaar gas en olie gewonnen. Hierdoor hebben we een vrij helder beeld gekregen van hoe onze ondergrond er in die gebieden uit ziet. De eerste aardwarmte die gewonnen werd, werd toegepast door de tuinbouwsector. In het Westland bevinden zich veel olie- en gasvelden, evenals tuinders. De tuinders konden de bestaande kennis van de ondergrond toepassen om warmte te winnen en hun kassen te verwarmen. Nu willen we aardwarmte ook gaan toepassen om huizen te verwarmen door middel van warmtenetten.

Onuitputtelijk
Rosendaal legt in een notendop uit hoe het concept aardwarmte werkt. “Je plaatst twee boringen: een productieput, die warm water uit een laag op 2-3 kilometer diepte naar boven pompt, en een andere injectieput waardoor het afgekoelde water weer naar beneden kan. Aan het oppervlak stroomt het warme water door een warmtewisselaar die de warmte aan het water onttrekt en het water van het warmtenet verwarmt.”

Omdat de aarde voortdurend nieuwe warmte maakt als gevolg van natuurlijke processen, kan aardwarmte gezien worden als een onuitputbare bron. Afhankelijk van het ontwerp van de put en de afstand tot andere putten, kan er tientallen tot honderden jaren op dezelfde plek warmte gewonnen worden.

Lees ook: Boringen aardwarmte vormen dreigement kwaliteit drinkwater

Opzouten
Veilige en verantwoorde winning is erg belangrijk voor de relatief jonge aardwarmtesector. De sector doet er alles aan om dat te realiseren, door middel van bijvoorbeeld industriestandaarden voor putontwerp. Zo heeft de aardwarmtesector in 2021 de Industriestandaard Duurzaam Puntontwerp opgesteld.

Het is volgens Rosendaal belangrijk om bij het ontwerp en de operaties rekening te houden met het feit dat er veel zout zit in water uit de diepere ondergrond. Bij het afkoelen krijg je namelijk zoutneerslag, wat je leidingen ernstig kan beschadigen en verstoppen.

Trillingvrij
De winning van aardwarmte gebeurt op dezelfde dieptes als de winning van gas. Een groot verschil ten opzichte van gaswinning, is dat het product hiervan, het gas, naar buiten gaat en niet meer terugkomt. “Doordat het water dat omhoog wordt gepompt voor warmtewinning ook wordt teruggepompt, ontstaat er geen grootschalige drukverlaging in de ondergrond", legt Rosendaal uit. "Seismische activiteit is daardoor veel minder aan de orde, en zeker niet op dezelfde schaal als wat er in Groningen voorkomt."

De voornaamste voordelen van de toepassing van aardwarmte zijn dat het niet afhankelijk is van weersomstandigheden zoals elektriciteit uit wind of zon, dat het hernieuwbaar is en dat het aan het oppervlak relatief weinig ruimte nodig heeft. Rosendal merkt op dat het tevens een grote bron is: één installatie kan tot maar liefst 30.000 huizen van duurzame warmte voorzien.

Wat is de potentie van geothermie in Nederland? Wie zijn er voor, en wie zijn er tegen? Maandag 28-6 gaan wij hier dieper op in. Niets missen? Abonneer je op onze wekelijkse nieuwsbrief.