Meer voorlichting, kennis en financiële ondersteuning nodig voor bestaande bouw

06.10.2021 Jan de Wit

Meer voorlichting, kennis en financiële ondersteuning nodig voor bestaande bouw
©Ton van Til

“Verkoop bodemgekoppelde warmtepompen in de lift”, zo luidde een recent persbericht van Bodemenergie Nederland. Hoe kijkt voorzitter Frank Agterberg naar de ontwikkeling van de warmtepomp en welke uitdagingen beginnen zich af te tekenen? In een tweeluik met Warmte365 blikt hij vooruit.

Vorig jaar werden er bijna 60.000 lucht/water-warmtepompen en bodemwarmtepompen in woningen geïnstalleerd. Dat is 38 procent meer dan een jaar eerder en in zes jaar tijd is het aantal warmtepompen bijna vertienvoudigd, maar voor 2021 wordt een afvlakking van de groei verwacht.

Wat is de potentie van bodemenergie in Nederland?
“Wij denken dat ongeveer een kwart van de bebouwde omgeving met onze bodemenergie kan worden voorzien. Ik zal niet zeggen ‘doe alles maar met onze bodemenergie’, daar is in alle opzichten de capaciteit niet voor. Veel gebouwen zijn er niet geschikt voor, de maakcapaciteit van de sector is onvoldoende en je praat toch al snel over systemen per gebouw – of hooguit per groep gebouwen, het is niet overal even efficiënt om met een bodemenergiesysteem te werken.

Voor een binnenstad is het bijvoorbeeld veel efficiënter om een warmtenet aan te leggen, dus je zal mij niet horen zeggen dat wij de hele bebouwde omgeving van lage temperatuur duurzame warmtebronnen gaan voorzien. Dat kan gewoon niet. Maar de groei van warmtepomp gaat hard en die moet nog harder als je op de lange termijn echt twee miljoen gebouwen met bodemwarmte wilt verduurzamen in Nederland.”

Dan heb je het over 2050?
“Ja. Er moet voor die tijd nog heel veel gebeuren, dus we willen het tempo er inhouden. De warmtepompmarkt is de afgelopen vijf jaar met zo’n 30 procent per jaar gegroeid. Dat is goed en dat tempo past ook bij de ambitie. In 2030 verkopen wij 200.000 warmtepompen per jaar in Nederland. Dat heb ik een paar jaar geleden geroepen en daar blijf ik bij.

Dat is ook nodig om de doelstellingen van het Energieakkoord en het Klimaatakkoord te halen. Wat dat betreft is het een spannend jaar. Ik heb op basis van voorlopige branchecijfers uitgerekend dat we in 2021 uitkomen op een groei van 15 procent. Dat is mooi, maar ver onder die 30 procent.”

Waar ligt dat aan?
“Mijn analyse is dat dat komt doordat we de nieuwbouw nu volledig hebben voorzien van aardgasloze oplossingen, oftewel warmtepompen. Om onze hoge groeicijfers vast te houden, moeten we het nu gaan hebben van de bestaande bouw. Van renovatie, maar die markt is nog niet goed op gang gekomen.”

In hoeverre zou het ook door de coronapandemie kunnen komen?
“Ik denk dat je dat effect om twee redenen nu nog niet ziet. Ten eerste heeft de installatiesector hard kunnen doorwerken toen Nederland economisch echt last had van de pandemie. Er waren opdrachten zat en vooralsnog zie ik dat nog niet veranderen, ook in 2022 niet. Het zou kunnen dat we last krijgen van vertragingen in de bouw, doordat zij steeds meer last krijgen van het materialentekort en projecten stil zouden komen te liggen. Dat zou een indirect gevolg zijn van corona, omdat mensen massaal zijn gaan klussen thuis in plaats van op vakantie gaan.

Daarmee kom ik bij de tweede reden en dat is dat de bouw historisch altijd achter financiële crisissen aanloopt. De klap van de crisis in 2008 kwam voor de bouw ook pas in 2011, 2012. Als een boemerang, dus in die zin moeten we niet te vroeg juichen. Het zou kunnen dat de coronacrisis de bouw ook pas ergens in de periode 2022 tot 2024 echt raakt. Extra reden om hard met klimaatverandering aan de slag te gaan, want die wacht niet op crisissen. We zullen aan de bak moeten om de energietransitie tot een succes te maken.”

Daarvoor zal de verduurzaming van de bestaande bouw dus op gang gebracht moeten worden, waarom blijft die nog achter?
“Nieuwbouw is in alle opzichten makkelijker te verduurzamen dan bestaande bouw. Nieuwbouw is natuurlijk veel beter geïsoleerd, waardoor je ook met een lage temperatuur warmtebron kunt verduurzamen. Bij bestaande bouw is dat altijd de vraag; is het gebouw voldoende geïsoleerd?

Daarnaast moet bij bestaande bouw doorgaans de tuin overhoop gehaald worden als je een bodemenergiesysteem wilt aanleggen, dus dat moet je optellen bij de investering. Je moet je tuin opnieuw aanleggen of in ieder geval voor een deel.”

Wat kun je doen om de verduurzaming van de bestaande bouw op gang te helpen?
“Dan heb je het over voorlichting, kennis en gerichte financiële ondersteuning. Laat ik beginnen bij goede voorlichting. Potentiële kopers moeten weten wat er te koop is, professionals weten dat wel, maar argeloze burgers vaak niet. Daar moet je zorgen dat de juiste informatie op de juiste plek terecht komt.

De financiële ondersteuning in de vorm van subsidie moet je heel gericht doen. Wij zullen niet zo snel zeggen ‘doe maar meer subsidie’, want subsidie werkt altijd marktverstorend. Als je begint aan een regeling zoals de ISDE, dan moet je eigenlijk meteen het gesprek beginnen over hoe je hem weer gaat afbouwen. Zodra de aankondiging komt dat een subsidie gaat stoppen, krijg je een run en wanneer die echt stopt, dan houdt de markt zich in en krijg je doordraaiende productie zonder verkoop.

Met de ISDE gaat dat goed. We zijn daarover permanent in gesprek met de overheid. Zoekend naar mogelijkheden, wat gaat niet vanzelf goed en waaraan mankeert financieel iets? Daar moet gesubsidieerd worden en waar dat niet meer nodig is, moet je de markt niet verder verstoren. Daarom ging de ISDE voor nieuwbouw eraf, die hoefde niet meer gestimuleerd te worden. De subsidie voor warmtepompen kan richting 2030 ook langzaam omlaag, zodat de markt er als het ware aan kan wennen.

Ten slotte, een alternatief voor subsidie is dwang, want subsidie is verleiden. In Nederland hebben we dat in 2018 al gedaan door te zeggen dat nieuwbouw in principe aardgasloos is. Meer dwang is een optie, ook al ben ik daar niet uitgesproken voor.”

Dit artikel verscheen eerder in de beurscatalogus van de gedeelde vakbeurs Duurzaam Verwarmd / Solar Solutions International. Klik hier voor de hele editie.