Ondanks status als koploper in warmte en koudeopslag is er voor Nederland nog ruimte voor verbetering
04.02.2025 Sjoerd Rispens

De eerste Innovatieroadmap warmteopslag werd in 2016 gepresenteerd. De roadmap beschreef per warmteopslagtechnologie de benodigde technische innovaties en niet-technische randvoorwaarden om te kunnen komen tot grootschalige toepassing in de Nederlandse gebouwde omgeving. Om een nog bredere doorsnede van warmteopslagtechnologiën te maken hebben TNO en TKI Urban Energy een vernieuwde roadmap geïntroduceerd.
De Innovatieroadmap van 2016 had tot gevolg dat er een gezamenlijk beeld kwam van de warmteopslagtoepassingen zoals PCM en TCM. Ook zijn een aantal ontwikkelpartners en gebruikers van de technologie samenwerkingen aan gegaan. Een vorm van warmteopslag waarbij Nederland tot de wereldwijde kopgroep behoort is de ontwikkeling van hoge temperatuur warmteopslag in de ondergrond, in thermochemische materialen en faseovergangsmaterialen.
Het doel van de vernieuwde Innovatieroadmap is het bijdragen aan een breed gedragen, gezamenlijke beeldvorming over de huidige stand van de techniek van de verschillende warmteopslagtechnologien die in Nederland in ontwikkeling zijn. De makers lichten dat toe in een onderzoek.
Daarnaast is het een uitnodiging voor geïnteresseerde partijen om deel te nemen aan de ingezette koers van doorontwikkeling en grootschalige implementatie van warmteopslagtechnologie, en hiermee bij te dragen aan de verdere verduurzaming van de gebouwde omgeving.
De vernieuwde roadmap is als volgt tot stand gekomen: er zijn twee workshops gehouden waarbij vijftien vertegenwoordigers van de Nederlandse ontwikkelaars van warmteopslagtechnologie aanwezig waren. 21 ontwikkelaars van warmteopslagtechnieken in Nederland hebben een geheel of gedeeltelijk een vragenlijst ingevuld en ingestuurd op basis waarvan de vernieuwde Innovatieroadmap mede is opgesteld. Onder meer Eneco, Energie Beheer Nederland en Alliander hebben de vragenlijst ingevuld.
Aanbevelingen voor de praktijk
In het onderzoek worden, nadat de workshops en vragenlijsten zijn bestudeerd, de volgende aanbevelingen gedaan op drie vlakken die gelden voor de korte, middellange en langere termijn. Op het gebied van financiering en subsidies moet er een gelijk speelveld komen voor warmteopslagtechnologie, ten opzichte van andere opslagtechnologie, zoals bijvoorbeeld elektrische.
Daarnaast moet er meer bekendheid komen over mogelijke verdienmodellen van warmteopslag bij mogelijke financiers. De waarde van warmteopslag moet worden herzien, hier moet een integrale verlaging van de maatschappelijke kosten voor het energiesysteem door warmteopslag als flexibiliteitsmiddel worden verrekend.
Op het gebied van integratie en sectorkoppeling moet er meer aandacht worden gegeven aan de inpassing van warmteopslagtechnologie in het energiesysteem. Dit kan bereikt worden door modelstudies uit te voeren, waardoor kennis over warmteopslag binnen de sectoren vergroot zal worden. Daarnaast moet het duidelijk worden op welke manier warmteopslag kan worden toegepast voor het oplossen van problemen in de elektriciteitsvoorziening. Voor deze maatregel is het updaten van de regelgeving nodig, omdat de huidige meer gericht is op lineaire vraag- en aanbod.
Tot slot moet internationale kennisuitwisseling meer aandacht krijgen. De warmteopslagtechnologie die in Nederland gebruikt wordt kan in het internationale speelveld een grote rol in buitenlandse projecten. Op die manier ontstaat een exportperspectief.
Grootschalige marktimplementatie
Een vernieuwing van de Innovatieroadmap is volgens de onderzoekers om meerdere redenen nodig. Nederland heeft een breed scala aan warmteopslagtechnieken in ontwikkeling die alle in meer of mindere mate bijdragen de klimaatdoelen van 2050 te halen, elk op hun eigen toepassingsgebied. Een voorbeeld is de thermische energieopslag voor een enkele woning die enkele dagen gebruik van warm water of centrale verwarming kan leveren. Dit is ontwikkeld door BORG. Hierbij wordt water tot 95 °C wordt opgeslagen met een totale capaciteit van 200 kWh
Politieke keuzes uit het recente verleden stuwen de Nederlandse markt voor warmteopslag langzaam op, maar er zijn voor een verdere professionalisering van de markt en grootschalige toepassing van warmteopslagtechnologie nog stappen te maken. Warmteopslag is de afgelopen jaren steeds bekender en zichtbaarder geworden. Het wordt erkend als potentiële technologie om duurzaamheid van de gebouwde omgeving te bevorderen, zowel op centraal als decentraal niveau.
Op dit moment staat grootschalige marktimplementatie van warmteopslag nog in de kinderschoenen. Zowel over grootschalige (centrale) warmteopslag als voor kleinschalige (decentrale) warmteopslag bestaat bij het grote publiek nog weinig kennis en kunde. Warmteopslagtechnologie wordt bovendien nog niet standaard meegenomen in beoogde verduurzamingsactiviteiten op de betreffende schaalgrootte.
Het verbeteren van de informatievoorziening rond het onderwerp is een eerste stap om deze situatie te verbeteren. Dit kan bijvoorbeeld door het verspreiden van de resultaten van demo- en pilotsystemen in onderzoekssituaties en best practice situaties onder particulieren en bedrijven, en door het opzetten van een kennisbank. Een gezamenlijke aanpak door stakeholders, bijvoorbeeld op basis van de vernieuwde Innovatieroadmap, en bijbehorende community-vorming door middel van het voortdurend delen van resultaten, zal de kennispositie verder versterken.