Voor degenen die het duurzame debat in de gebouwde omgeving een beetje volgen is het een sport geworden. Wat is nu weer de ‘trend’ van het jaar. Is het nul-op-de-meter, aardgasvrij of niet spijtvrij verduurzamen?

Net als bij iedere trend is te zien dat er vele miljoenen in innovatieprogramma’s, pilots en onderzoek worden gestopt. Apart is dat het na een aantal jaar verdacht stil wordt rondom deze eens zo gedroomde oplossingen voor de energietransitie in die zeven miljoen woningen. Met het nieuwe regeerakkoord in de hand is het de moeite waard eens in te zoomen op waar we nou eigenlijk op sturen met het energiebeleid.

Je krijgt waarop je stuurt
De afgelopen jaren was ‘van het gas af’ de focus van de energietransitie in de gebouwde omgeving. Isoleren en energie opwekken waren interessant, maar moesten vooral passen bij de grote projecten om Nederland snel van het aardgas af te krijgen. Wijken in Nederland moesten tegen de ‘maatschappelijk laagste kosten’ van aardgas af. Kortom: het technisch alternatief voor aardgas dat iedereen gemiddeld het minste kost. Oh ja, voor woningeigenaren mocht dit eigenlijk niets extra’s kosten (woonlastenneutraal).

Het resultaat van dit beleid blijkt nu, na een aantal jaren, beperkt te zijn. Niet veel woningen zijn van het aardgas af. Echter is, in proefwijken waar subsidie beschikbaar was voor aardgasvrijprojecten, al snel 8.000 euro proceskosten per woning gespendeerd. De opgave blijkt ingewikkeld en landelijke regie en kaders ontbreken. Zo is er nog geen nieuwe Warmtewet en kan er geen einddatum voor aardgas genoemd worden. Een noodzakelijke randvoorwaarde om collectief iets voor elkaar te krijgen.

Maar wat doen we nu?
De toon en het tempo rondom aardgasvrij lijkt met een nieuw kabinet gematigd. We gaan meer inzetten op de hybride warmtepomp en goed isoleren. Dat kan iedereen voor zichzelf beslissen en zo maken we sneller werk van CO2-besparing. Dit klinkt goed, totdat je je bedenkt dat dat diezelfde collectieve aanpak in wijken, die al lastig genoeg is, verder onder drukt dreigt te zetten.

Nog belangrijker, die collectieve aanpak is ook bedacht om iedereen de kans te geven tegen acceptabele kosten die overstap te maken. Het zijn juist de Nederlanders met de financiële middelen die nu meer voor een individueel spoor zullen kiezen. Dit maakt het collectieve alternatief dat overblijft mogelijk weer duurder voor kwetsbare groepen.

Kortom, we sturen actief aan op versnippering en extra ongelijkheid, omdat het maken van fundamentele keuzes ontbreekt. Hopelijk komen snel de benodigde spelregels en kansen voor die wijkaanpakken, maar met het uitstellen van de nieuwe Warmtewet tot 2023 lijkt voorlopig de versnippering alleen maar toe te nemen.