Warmtenetten, klaar voor opschaling?

19.04.2022 Kathelijne Bouw

Warmtenetten, klaar voor opschaling?

Er is alweer een derde ronde proeftuinen van het Programma Aardgasvrije Wijken bekend gemaakt. Fantastisch, met in totaal zo’n zestig proeftuinen zijn we nu echt ‘op stoom’. Of liever gezegd ‘op opschaling’, want dat lijkt het nieuwe sleutelwoord. We zijn nog maar nauwelijks begonnen met de omschakeling van gas- naar warmtenetten, of we willen alweer meer, beter, en vooral: sneller. Een nobel streven natuurlijk, helemaal nu we met z’n allen als de wiedeweerga van Poetins gas af willen. Maar zijn we daar klaar voor?

Als we kijken naar wat er nu eigenlijk gerealiseerd is in de proeftuinen qua warmtenetten, valt het resultaat een beetje tegen. Zo zijn ze in Wageningen na jaren ontwikkelen pas zo ver dat er nu een techniek gekozen is: het wordt een warmtenet op luchtwarmtepompen.

In Groningen is het lang onduidelijk gebleven welke woningen überhaupt aangesloten worden en in welke volgorde, laat staan dat er binnenkort een schop de grond in kan. De projecten die het meest opschieten, zijn nog steeds de klassieke, ‘laaghangend fruit’ projecten: het aansluiten van flats en het uitbreiden van bestaande warmtenetten.

Maar betekent het dat als het één keer ergens werkt, het altijd overal werkt?
Als we echt willen opschalen zijn deze projecten misschien niet het meest interessant. De mogelijkheden zijn beperkt, want op veel plaatsen is er nog geen bestaand warmtenet. Dan zijn de projecten zoals in Wageningen wellicht toonaangevender. Er wordt verschrikkelijk veel geleerd in dergelijke proeftuinen: er wordt geëxperimenteerd met laagwaardige warmte, met duurzame bronnen, met opslag, mogelijkheden te over.

Maar betekent dat dat als het één keer ergens werkt, het altijd overal werkt? Dat we het op andere plekken kunnen herhalen zonder opnieuw jarenlang naar oplossingen te zoeken? Om de aantallen uit het klimaatakkoord te halen?

Er is projectoverstijgende kennis nodig
Die gewenste opschaling lijkt meer wishfull thinking dan een vertrouwenwekkend plan. Er is bijvoorbeeld nog steeds veel subsidie nodig en de aanlegkosten vallen flink tegen. Tegelijkertijd zijn de financiële voordelen voor bewoners nihil en zijn er problemen met draagvlak. Ook op juridisch vlak zijn er nog genoeg knelpunten. Maar naast deze usual suspects is er ook op het gebied van kennis nog belangrijke winst te behalen.

Als we willen opschalen, kunnen we niet alleen afhankelijk zijn van individuele voorbeelden. Er is projectoverstijgende kennis nodig om sneller tot passende techniekkeuzes te komen in allerlei soorten situaties. Om echt op te kunnen schalen is er nog een lange weg te gaan. Maar zeker geen onmogelijke, zolang de focus ligt op het oplossen van de juiste vraagstukken.