Sinds de industriële revolutie is de mondiale olie- en gasconsumptie alleen maar toegenomen. Volgens de World Energy Outlook 2022 van het Internationaal Energieagentschap (IEA) komt hier op korte termijn een einde aan. De Russische invasie van Oekraïne heeft het belang van een veilige en betaalbare energievoorziening onderstreept. Veel landen hebben gereageerd met beleid dat naar verwachting halverwege de jaren 2030 zal leiden tot een piek van de consumptie van fossiele energie.

De Russische invasie van Oekraïne heeft ervoor gezorgd dat landen de uitrol van hernieuwbare energie en de uitfasering van fossiele energie versnellen. Voor het eerst leidt dit ertoe dat het IEA een piek in de vraag naar fossiele energie aan ziet komen.

"Het is opmerkelijk dat veel van deze nieuwe doelstellingen voor schone energie niet alleen worden ingevoerd om redenen van klimaatverandering. In toenemende mate zijn de grote drijfveren energiezekerheid en industriebeleid. Veel landen willen vooroplopen in de energie-industrieën van de toekomst", aldus Fatih Birol, uitvoerend directeur van het IEA.

Hoewel deze piek de laat komt om op tijd te zijn voor het 1,5 graden Celsiusscenario, is het toch een historische constatering. De vraag en consumptie van fossiele energie is immers eigenlijk altijd gestegen.

“Zelfs met de huidige beleidsinstellingen verandert de energiewereld dramatisch voor onze ogen”, ziet Birol. “Overheidsreacties over de hele wereld beloven dit een historisch en definitief keerpunt te maken naar een schoner, betaalbaarder en veiliger energiesysteem.” Een hoopvolle conclusie volgens Olof van der Gaag, voorzitter van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie.

Daarbij wijst het agentschap op beleid als de Amerikaanse Inflation Reduction Act, het Fit for 55-pakket en REPowerEU van de Europese Unie, en het Japanse Green Transformation (GX)-programma. landen laten zien bereid te zijn om structurele stappen te zetten om de energietransitie gestalte te geven. Hierdoor zijn de investeringen in hernieuwbare energie wereldwijd momenteel 1,3 triljoen dollar per jaar.

Dat scenario leidt tot vermoedelijk tot een opwarming van 2,5 graden Celsius. Wanneer voorgenomen beleid ook wordt meegenomen ligt de uitstoot in 2030 ongeveer 14 procent lager. Dat scenario ligt volgens het IEA in lijn met een opwarming tot 1,7 graden Celsius.

Einde van het gouden tijdperk voor gas
Tijdens de aankondiging van het WEO-rapport verhaalt Birol over een stukje geschiedenis van het agentschap. In 2011 publiceerde de organisatie nog een rapport getiteld The Golden Age of Gas. Hierin werd de schaliegasrevolutie geïdentificeerd.

Nu, elf jaar later, luidt men het einde van dit gouden tijdperk in. Vooral de verhoogde efficiëntie van warmtepompen en andere duurzame technologieën zijn hier volgens de onderzoekers debet aan. Het vermoeden is daarom dat de aardgasvraag aan het eind van dit decennium zal pieken.

“Van een gouden tijdperk van gas naar een diamantentijdperk voor kritische mineralen”, zo vraagt IEA-adviseur Alessandro Blasi zich hardop af. Volgens het rapport zal aardgas voorlopig niet verdwijnen in de wereldwijde energiemix, maar “aan de snelle groei zou wel eens een einde kunnen komen”.

Volgens Tim Gould, hoofdeconoom van het IEA, zal de afvlakkende vraag naar aardgas de positie van Rusland de komende jaren verzwakken. De Russisch-Oekraïense oorlog heeft de Europese vraag naar Russisch aardgas doen kelderen en die wordt versneld ingeruild voor hernieuwbare energie.

Tegelijkertijd kan Rusland haar gas moeilijk kwijt aan landen in Zuid- en Zuidoost Azië. In elk van de onderzochte scenario’s benadrukt het IEA dan ook dat de Russische gasexporten nooit zo hoog meer zullen zijn als in 2021. Het Russische aandeel in de export daalt van 20 procent in 2021 naar 13 procent in 2030.

Uitgaande van de huidige nationale beleidsplannen voorspelt het IEA dat deze investeringen met 50 procent zullen toenemen in 2030. Hierdoor stijgen ze tot 2 triljoen dollar op jaarbasis. Deze investeringen vertalen zich naar verwachting al in 2025 naar een piek in de CO2-uitstoot.

“Hoewel de investeringen in technologieën voor schone energie nog steeds niet het niveau hebben dat nodig zou zijn om volledig in overeenstemming te zijn met het klimaatscenario, nemen de investeringen in technologieën voor schone energie toe in een tempo dat nog nooit eerder is vertoond”, zegt Blasi. “Onder de krachtige druk van nieuwe beleidspakketten over de hele wereld en dankzij de vooruitgang in innovatie die bracht veel greentech in een competitief stadium.”