De BoerBurgerBeweging (BBB) is de grote winnaar geworden van de Provinciale Statenverkiezingen met een directe sprong naar zo’n 15 zetels in de Eerste Kamer, zoals het er op het moment van schrijven naar uitziet. Tot voor kort had de BBB alleen nog maar in de Tweede Kamer één zetel. Hoewel de BBB zich met name op het stikstofdossier roert, heeft de partij ook sterke meningen over de energietransitie, de technologieën (en dan vooral warmtepompen) die wel of niet moeten worden ingezet en de manier van beleid voeren.

Veel analisten en opiniepeilingen zagen de grote winst van de BBB wel aankomen, maar dat de partij een goede kans heeft om vanuit het niks de grootste partij in de Eerste Kamer te worden, dat kwam wel als een verrassing.

Van tevoren werden klimaat en energie gezien als één van de belangrijkste thema’s voor de Provinciale Statenverkiezingen, zo bleek uit onderzoek van I&O Research. Het onderzoeksbureau Ipsos deed voor de NOS ook op de verkiezingsdag onderzoek naar de beweegredenen van burgers voor hun stem en daaruit bleek dat een proteststem tegen het kabinet juist een zeer belangrijke reden was om te stemmen.

Ontevredenheid over het kabinet, de ministers, het stikstofdossier en de gezondheidszorg waren volgens Ipsos de belangrijkste reden om op een partij te stemmen die niet in het huidige kabinet zitten. Het mag daarmee duidelijk zijn dat veel Nederlanders ontevreden zijn met dit kabinet, maar dat dit ook geldt voor het energie- en klimaatbeleid van dit kabinet valt (nu nog) niet te concluderen.

Verplichtingen én financiële ondersteuning bestaan al voor de warmtepomp
Het belangrijkste dossier voor de BBB is natuurlijk het stikstofdossier, maar de partij heeft ook de nodige punten die de (hernieuwbare) energiesector aangaan. Het ene punt sluit wat beter aan bij de huidige situatie dan het andere.

Met de conclusies van de Klimaat- en Energieverkenning (KEV) van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in de hand concludeert de BBB dat de klimaatambities niet worden gehaald en dat dit geen verrassing is. Nu was dat inderdaad de conclusie van het PBL op basis van het huidige klimaatbeleid, maar ook dat het huidige beleid weer een verbetering is ten opzichte van het vorige beleid.

Lees ook: PBL: ‘Verduurzaming warmtevoorziening blijft achter’

Het problematisch punt is de aanpakanalyse van de BBB. “Wij vinden het absurd dat door mogelijke verplichte maatregelen voor verduurzaming burgers en bedrijven op hoge kosten gejaagd worden. BBB wil een rigoureus ander beleid, waarbij geen normen vastgelegd worden in de wet.”

Het grote probleem is alleen dat het klimaatbeleid tot voor kort juist zeer vrijblijvend was en dat dit ertoe leidde dat geen enkele klimaatambitie werd gehaald. Juist vanwege die conclusie wordt nu her en der meer dwang in het beleid ingebouwd. Tegelijk wordt dit ook vrijwel altijd gecombineerd met stimulerende maatregelen om de burgers mee te nemen.

“Ook zijn wij pertinent tegen het verplichten van bijvoorbeeld warmtepompen. Als de overheid dat wil dan moeten ze mensen verleiden deze aan te schaffen door met goede regelingen te komen. Verplichten is wat ons betreft een no-go”, aldus de BBB.

Ook al wil de partij geen verplichte maatregelen, zeker niet voor warmtepompen, die verplichting bestaat al op termijn. Vanaf 2026 is het verplicht om bij vervanging van de gasketel een efficiënter, duurzamer alternatief te nemen. Tenzij deze niet past in de woning, niet in staat is om comfortabel en kostenefficiënt te verwarmen of wanneer de wijk binnen tien jaar overgaat op een warmtenet.

Lees ook: Met de hybride warmtepomp kiest het kabinet voor realisme

Deze maatregel wordt ook financieel ondersteund vanuit het Nationaal Isolatieprogramma en de ISDE. De verplichte uitfasering van de cv-ketel en de financiële stimuli om Nederland van het gas af te halen, zijn belangrijke pijlers van de strategie voor de gebouwde omgeving. Deze hele strategie overhoop halen, terwijl alle marktpartijen er mee kunnen leven zou alleen maar onnodige vertraging opleveren.

Verduurzamende maatregelen zijn energiekosten besparende maatregelen
In het algemeen wil de BBB helemaal geen wettelijk klimaat- en energiebeleid, dit zou groepen als Urgenda alleen maar munitie geven om naar de rechter te stappen. Volgens de partij is het ook “absurd” om klimaatbeleid wettelijk vast te leggen, omdat het op termijn alleen maar kostenverhogend zou werken voor burgers.

Een statement dat niet strookt met de werkelijkheid. Heel veel Nederlanders willen juist verduurzamen omdat het hun energiekosten snel sterk vermindert. Zeker nu fossiele energiebronnen het afgelopen jaar voor forse prijsvolatiliteit hebben gezorgd.

Lees ook: Warmtepompen in combinatie met zonnepanelen kunnen tot 84 procent aan energiekosten besparen

“We moeten ons realiseren dat we nu in een andere tijd leven dan in de tijd dat het klimaatakkoord gesloten werd. Het ten eerste van het grootste belang is dat bedrijven en vooral ook burgers ongeschonden door deze recessie komen.”

Wat de BBB betreft gaat het hele energie- en klimaatbeleid weer terug naar de tekentafel. “Wat ons betreft had het kabinet eerst moeten kijken naar wat er nodig is om bijvoorbeeld een energietransitie te faciliteren. Op zich staan wij niet tegen het idee van het aanboren van nieuwe energiebronnen, maar we zijn tegen het weggooien van oude schoenen voordat je nieuwe hebt”, zo schrijft de partij op de website.

In Nederland wemelt het van de werkgroepen, stuurgroepen, commissies en belangenverenigingen die aan tafel hebben gezeten en input hebben geleverd voor het Klimaatakkoord. Daarnaast was er het Uitvoeringsoverleg Klimaatakkoord en is er nu het Nationaal Klimaat Platform. Instanties die het beleid nog altijd monitoren in alle Nederlandse sectoren en altijd al denken vanuit wat er nodig is.

Hoop op nuance
De BBB heeft op een democratische manier de verkiezingen gewonnen en verdient daarvoor alle lof en credits. De energietransitie verloopt verre van vlekkeloos en kent nog vele uitdagingen. Maar de BBB zal zich nog een stuk beter moeten verdiepen in de geschiedenis en de huidige structuren van de energietransitie.

Daarbij moet natuurlijk worden aangetekend dat het verkiezingstijd is en dat alle politieke partijen hun standpunten aandikken en uitvergroten om de aandacht van de kiezer te trekken. Het is daarom te hopen dat de BBB zich wat genuanceerder en constructiever zal gaan opstellen ten opzichte van de energietransitie.

De opgave is groot en de tijd die nog resteert is kort. Over de manier van uitvoeren en prioriteren valt genoeg te discussiëren, maar opnieuw de nut en noodzaak van de energietransitie ter discussie stellen is het onnodig traineren van een noodzakelijk proces.