Ruim 800 jaar geleden begon ons land met de strijd tegen het water. Veengrond werd ingeklonken en het aangrenzende water werd naar de rivieren geleid waar de getijdewerking en sluizen ervoor zorgden dat gebieden werden ontwaterd. In de eeuwen die volgenden ontstonden grootschalige inpolderingsprojecten, waar met behulp van windenergie grotere watermassa’s tot land werden omgevormd. We creëerden het land en de bijbehorende democratische structuur in de vorm van waterschappen, waarin samenwerking altijd centraal stond. Of zoals de Engelsen zeggen: “The Dutch created the Netherlands.”

In de energietransitie kunnen we als Nederland opnieuw bewijzen dat we als geen ander ons land vorm kunnen geven. Wanneer we er in de komende jaren in slagen om voortvarend te verduurzamen nemen we bovendien een voorschot op de toekomstige strijd met het water.

Juist deze urgentie is waarom we in het Nationaal Warmtepomp Trendrapport 2023 dat deze week verschijnt aandacht vragen voor de potentie van deze techniek. Naast de meest recente installatiecijfers laten we in verschillende scenario’s zien wat de gevolgen zijn van recente beleidsplannen om de verduurzaming van de gebouwde omgeving te versnellen.

Onbekend maar niet ongeschikt
Hoewel de polders het prototype zijn van collectieve werken laten de scenario’s uit het trendrapport zien dat er in de warmtetransitie ook veel ruimte ligt voor individuele oplossingen met warmtepompen. Niet voornamelijk in de nieuwbouw zoals eerder werd veronderstelt, maar juist ook in bestaande woningen.

Toch zien we dit besef nog weinig terug in de Transitievisies warmte, waarin gemeenten de lokale warmtetransitie vormgeven. In veel gevallen ontbreekt het nog aan concrete plannen en waar deze wel aanwezig zien we de poldercultuur terug in een voorkeur voor collectieve warmtenetten.

In het vervolg van de analyse laten we zien hoe de nog uit te werken plannen, of volgende versie van bestaande plannen, in de komende jaren in volle vaart kunnen verduurzamen. Zo zijn er buiten de huidige startwijken nu al 1 à 2 miljoen woningen geschikt voor een (hybride) warmtepomp.

Tel je hierbij op dat er voor 2030 nog eens 2,5 miljoen woningen moeten worden geïsoleerd en je krijgt een aardig beeld van hoe breed de warmtepomp ingezet zou kunnen worden. Lang niet gek voor een techniek waarvan de meeste mensen nog niet eens weten dat het gaat over de warmte en niet het ‘water’ dat wordt gepompt.

De kracht van een collectieve vooruitblik
Niet alleen op het gebied naamsbekendheid is er nog een lange weg te gaan. In het trendrapport is er ook aandacht voor aspecten die bij de opschaling van de warmtepompmarkt een uitdaging vormen. Levering van voldoende materialen, vakmensen om deze installeren en de geschiktheid van energie infrastructuur komen allen aanbod. Puur omdat de warmtepomp wordt geschaard onder de noemer individuele oplossing wil niet zeggen dat we er niet collectief mee aan de slag moeten.

Als we nu vastberaden aan de gang gaan met onze verduurzamingsplannen kunnen Nederlanders over 800 jaar hopelijk terugkijken op eenzelfde inventiviteit als wij op de Hollanders van toen. Onze voorliefde voor collectieve werken stelde ons instaat om voor de tweede keer binnen een eeuw de warmtevoorziening rigoureus te verduurzamen.

Eerst naar het schonere aardgas en later naar een mix van warmtenetten en warmtepompen die omgevingswarmte met lokaal opgewekte elektriciteit wanneer nodig bufferden en optimaal over de gebouwde omgeving verspreiden. De strijd tegen het water die blijft, maar daarvoor hebben we altijd nog de échte waterpompen.

Wilt u het hele Warmtepomp Trendrapport 2023, een gezamenlijke uitgave van Warmte365 en Dutch New Energy Research, lezen met alle trendanalyses en marktdata? Klik dan hier.