De airco is niet bepaald het symbool van verduurzaming, eerder het symbool van energieverspilling. Maar er is wat gaande, waardoor je anders naar airco’s zou kunnen kijken. Klimaatverandering is geen toekomstvoorspelling maar is al aan de gang. Extreme hitte komt nu ook in Nederland voor. Bewoners krijgen last van een te hoge binnentemperatuur, en zoeken naar oplossingen. Voor sommige mensen vormt hitte een gezondheidsrisico, een koel huis is dan noodzakelijk.

Zonnepanelen zijn talrijk geworden. Op zonnige dagen is het aanbod van zonnestroom groot, en soms is het aanbod van zon en wind al te groot voor de elektriciteitsvraag. Hoe erg is dan het stroomverbruik van airco’s tijdens zonnige, warme periodes? De airco is ontdekt als verwarming. Het symbool van energieverspilling krijgt een groen randje als energiezuinige lucht-lucht-warmtepomp. Hoe erg is een airco in de zomer als je er in de winter energie mee bespaart? Is hiermee de weg vrij voor een brede toepassing van (split-unit) airco’s? Nee.

Een koel huis begint met de hitte buiten de deur te houden
Als eerste: is een airco onvermijdelijk voor een koel huis? Een koel huis begint met de hitte buiten de deur te houden. De combinatie van buitenzonwering en goede isolatie van dak en buitenmuren geeft 80 procent minder kans op oververhitting.  Ook kun je ’s nachts en ’s ochtends de koelere buitenlucht binnen laten. Actieve koeling, al dan niet met een airco, is hooguit het sluitstuk van een koel huis.

Als tweede: is een redenering dat ‘mijn airco op zonnestroom draait’ terecht? Het mogelijke overschot aan zonnestroom is er midden op de dag. Het gebruik van de airco zal vaak óók laat op de dag en in de avond zijn. In het beoordelen van stroomverbruik wordt de timing steeds belangrijker: is er een match of een mismatch met het aanbod van duurzame energie? De kans is groot dat de airco een groot deel van de tijd een mismatch heeft. Bovendien: de milieubelasting is niet alleen het stroomverbruik, maar ook het materiaalverbruik van de airco als extra apparaat in huis en, niet te vergeten, de koudemiddelen.

Als derde: kun je het energieverbruik van de airco als koeling in de zomer wegstrepen tegen de energiebesparing van de airco in de winter? Een woning met centrale verwarming op gas zou met een split-unit airco in de woonkamer ‘hybride’ verwarmd kunnen worden. Je vervangt met een airco op een redelijk zuinige manier een deel van de verwarming op gas door verwarming op stroom. Als daarbij de airco met mate voor koeling wordt gebruikt, zal er al met al een milieuvoordeel zijn. Best cool. Maar deze hybride oplossing is lastig door te trekken naar een eindoplossing voor aardgasvrij verwarmen, hooguit in kleinere woningen.

Hoe cool is de airco?
We kunnen niet meer om klimaatadaptatie heen. In sommige woningen en, of voor sommige (kwetsbare) mensen is actieve koeling nodig. Niet als beginpunt, maar als sluitstuk. Analoog aan de befaamde ‘Ladder van Lansink’ over afval en de R-ladder van de circulaire economie, moeten we ook de aanpak voor een koel huis als ‘ladder’ formuleren. Als je bij het afdalen van de ladder je koel huis bereikt, hoef je de andere stappen niet meer te nemen.

De sporten van de ladder zijn:

• Groen om het huis en op het platte dak;
• Buitenzonwering;
• Isolatie van dak en buitenmuren;
• Overdag deuren, ramen en gordijnen dicht;
• ’S avonds en ’s nachts deuren en ramen open voor afkoeling (tip: denk aan inbraakbestendige voorzieningen voor nachtventilatie);
• Actieve koeling met ventilator;
• Actieve koeling met een reeds aanwezige bodemwarmtepomp (zo sla je ook warmte op voor in de winter), of een lucht-water-warmtepomp;
• Actieve koeling door het aanschaffen van een split-unit airco (geen mobiele airco, die werkt slecht);
• Airco in de zomer met mate gebruiken, maak het niet kouder dan nodig;
• En heb je dan toch een airco, gebruik ‘m dan in de winter naast je cv-ketel als zuinige verwarming om gas te besparen;
• Daarbij is een heldere norm nodig over welke temperatuur ‘te warm in huis’ is. De equivalent van ‘zet de verwarming op maximaal 19’ zou kunnen zijn ‘zet je airco niet kouder dan 27’ (de Spaanse norm voor openbare gebouwen). Wat nuance bij deze norm kan helpen voor het draagvlak, zoals een onderscheid naar mensen met en zonder gezondheidsrisico’s bij hitte.

Nu nog een tekstschrijver die alle stappen met de letter ‘K’ laat beginnen, en we hebben de K-ladder voor een koel huis.