Het landelijke programma Seismische Campagne Aardwarmte Nederland (SCAN) gaat binnenkort starten met onderzoeksboringen. Het doel van de campagne is om erachter te komen welke plekken in Nederland geschikt zijn voor het winnen van aardwarmte. De onderzoeksboringen zijn de tweede fase van het programma, dat in 2019 startte met grootschalig seismisch onderzoek.

Het SCAN-onderzoeksprogramma is een samenwerking tussen TNO en Energie Beheer Nederland (EBN). Het doel is om de Nederlandse bodem grondig in kaart te brengen, met name de delen waar we nog weinig over weten. Hiermee moet het programma bijdragen aan een betere inschatting van de mogelijkheden voor aardwarmte in Nederland.

Het programma kent een aantal fases. In maart 2022 werd de eerste fase, grootschalig seismisch onderzoek, afgerond. Op basis hiervan zijn een aantal zoekgebieden vastgesteld, waar SCAN onderzoeksboringen gaat verrichten om erachter te komen of ze geschikt zijn voor de winning van aardwarmte. De onderzoeksboringen zijn de volgende fase van het onderzoek.

Seismisch onderzoek
Om voldoende kennis van de ondergrond voor aardwarmtewinning te krijgen, moet er eerst seismisch onderzoek worden gedaan. Bij seismisch onderzoek worden geluidsgolven de bodem ingestuurd, waardoor er trillingen ontstaan in de ondergrond. Afhankelijk van de samenstelling van de bodem worden deze trillingen op verschillende manieren weerkaatst. Door de weerkaatsingen te registreren kan worden bepaald wat de structuur van de ondergrond is (zie de factsheet van Geothermie Nederland).

Het team van SCAN verzamelde op deze manier over een lengte van bijna 1.800 kilometer nieuwe seismische data. Berend Scheffers, directeur strategie en technologie bij EBN, zei er destijds over: “Van wat ik aan resultaten heb gezien word ik enthousiast. Het is alsof er een nieuwe, scherpere, lens op de ondergrond is gericht. Een soort ‘Hubble of James-Webb telescoop’ effect.”

Onderzoeksboringen
De volgende fase in het SCAN programma zijn een aantal onderzoeksboringen. Volgens SCAN is het doel van deze boringen eveneens om data te verzamelen, die een belangrijke aanvulling zijn op de reeds beschikbare gegevens. Deze metingen geven met name meer informatie over de doorlatendheid van de aardlagen en de temperatuur. Dit is nodig om een volledig beeld te krijgen van de eventuele mogelijkheden voor aardwarmtewinning.

Marten ter Borgh, SCAN Exploration Lead bij EBN, licht de waarde van deze boringen toe: “Omdat de lagen die onderzocht worden ver buiten de zoekgebieden doorlopen zijn de resultaten relevant voor een veel groter gebied dan alleen het zoekgebied. Bovendien worden er tijdens één boring meerdere van deze lagen onderzocht. Onderzoeksboringen in de nu gekozen gebieden kunnen op deze manier relevante gegevens leveren voor een groot deel van de eerder door SCAN bepaalde ‘witte vlekken’ in de Nederlandse ondergrond.”

SCAN noemt dat ze proberen de overlast tot een minimum te houden bij de boringen. Waar seismisch onderzoek een groot gebied beslaat, vindt een onderzoeksboring slechts op één locatie plaats. Daarnaast wordt de boorput achteraf afgedicht, de installatie verwijderd en de locatie in originele staat teruggebracht.

Zoekgebieden
Voor de onderzoeksboringen heeft SCAN tien ‘zoekgebieden’ aangewezen. Ter Borgh: “De zoekgebieden zijn zo gekozen dat de gegevens die hier kunnen worden verzameld de toepassing van aardwarmte in een zo groot mogelijk gebied helpen te versnellen. Bij het selecteren van deze gebieden zijn daarom zowel het invullen van de ondergrondse onzekerheid als de bovengrondse warmtevraag belangrijk geweest.”

Hoewel er tien zoekgebieden zijn uitgekozen, gaat het niet lukken om in alle tien een boring te verrichten. Gitta Zaalberg, Manager Operations Warmtetransitie bij EBN: “Op basis van het huidige onderzoeksprogramma en kostenontwikkelingen verwachten wij uiteindelijke zes à zeven onderzoeksboringen uit te kunnen uitvoeren. Mogelijk kan niet in alle zoekgebieden een geschikte locatie gevonden worden.”

De verwachting is dat dit najaar in de gemeente Ouder-Amstel de eerste onderzoeksboring plaatsvindt. Andere mogelijke onderzoekslocaties zijn Utrecht-Oost, Ede-Veenendaal, Haarlem-Amsterdam West, Oss, West-Brabant Noord, Kempen en Apeldoorn-Deventer. Op de website van SCAN wordt de status van de verschillende boringen bijgehouden.