Energie Beheer Nederland publiceerde de resultaten van een panelonderzoek naar energiezekerheid en duurzaamheid. Volgens het onderzoek maken Nederlanders zich vooral zorgen om de betaalbaarheid en beschikbaarheid van energie, daarna pas duurzaamheid. Wel namen veel Nederlanders energiebesparende maatregelen het afgelopen jaar.

De resultaten van het onderzoek – dat door Kien Onderzoek werd uitgevoerd met 1.043 respondenten – laten zien dat de energiecrisis effect heeft gehad. Met name de hoge energieprijzen hebben een indruk achtergelaten. Op de vraag welk aspect het zwaarst weegt voor mensen bij de levering van energie koos een ruime meerderheid (68,1 procent) voor betaalbaarheid over betrouwbaarheid (25,4 procent) en duurzaamheid (6,5 procent).

Daarnaast denkt 58,5 procent dat de overgang naar duurzame energie niet voor alle Nederlanders betaalbaar is en vindt 91,9 procent het de verantwoordelijkheid van de overheid om energie voor alle Nederlanders betaalbaar te houden.

Warmte365 vroeg Robert Goersch van de Rijksuniversiteit Groningen om duiding bij een aantal resultaten van het onderzoek. Goersch doet onderzoek naar draagvlak bij energieprojecten en gaf aan dat de resultaten niet noodzakelijk betekenen dat mensen niet om duurzaamheid geven:

“We zien over het algemeen wel dat mensen veel geven om het milieueffect van energie. Natuurlijk zijn de energiecrisis, de oorlog in Oekraïne en inflatie allemaal factoren die ertoe kunnen leiden dat mensen zich meer richten op prijs en beschikbaarheid. Maar er zijn veel studies die laten zien dat mensen wel om duurzaamheid geven, en vrijwel altijd de voorkeur geven aan hernieuwbare bronnen ten opzichte van alternatieven.”

Hoe kijken Nederlanders naar de energietransitie?
Nederlanders lijken gemengde gevoelens te hebben als het om de overgang naar duurzame energie gaat. Een opvallend resultaat was dat 61,9 procent van de ondervraagden aangaf het onrealistisch te achten dat Nederland in 2050 een volledig CO2 neutraal energiesysteem heeft. Toch schatten mensen het aandeel van onze energie dat momenteel uit hernieuwbare bronnen komt aanzienlijk hoger (27,7 procent) in dan het in werkelijkheid is (tussen de 12 en 13,4 procent).

Het lijkt er ook op dat de energietransitie niet ten koste mag gaan van de leveringszekerheid. Bijna de helft (48,1 procent) van de ondervraagden gaf aan zich zorgen te maken om de betrouwbaarheid of levering van energie in de toekomst. Ook was 62,5 procent van de mensen het eens met de stelling dat energiezekerheid nu even belangrijker is dan verduurzaming.

Maar de oorlog in Oekraïne heeft er wel toe geleid dat energieonafhankelijkheid hoog op de agenda staat. Waar slechts 29,1 procent bereid is meer te betalen om de energietransitie te versnellen, is 49,9 procent bereid dat te doen om te stoppen met Russisch aardgas. Volgens Goersch speelt hier soms een interessante dynamiek met betrekking tot de politieke voorkeur van mensen:

“We zien over het algemeen een soort ideologische verdeling, waar er van links meer steun is voor hernieuwbare energie en rechts vaak kritisch is. Maar het idee van onafhankelijk zijn, zowel voor een individu als voor een land, is iets wat juist voor rechts heel aantrekkelijk is aan hernieuwbare energiebronnen. Met name in de Verenigde Staten, waar ze wat verder gepolariseerd zijn, is hier veel onderzoek naar gedaan.”

Gaan Nederlanders duurzaam gedrag doorzetten?
Hoewel de respondenten aangaven dat betaalbaarheid de belangrijkste drijfveer was, is er wel een groot deel (63,2 procent “wel” en 28,1 procent “enigszins”) thuis bewust bezig hun energieverbruik te verminderen. Dat doen ze op verschillende manieren: zo geeft 63,3 procent aan korter te douchen, zet 81,3 procent de verwarming lager (58,4 procent laat die vaker uit) en 50,6 procent verwarmt minder kamers.

De vraag is nu of het verminderde energieverbruik aanhoudt als de gasprijs weer daalt. Hierop zei 43,6 procent dat ze niet verwachten weer meer energie te gaan verbruiken. Daarbij gaf nog 36,9 procent aan wel meer te gaan verbruiken bij lagere prijzen, maar niet zoveel als voor de energiecrisis.

Goersch heeft enige twijfels bij die voornemens: “We zien vaak dat mensen heel gemotiveerd zijn, maar dat het in de praktijk toch moeilijker blijkt. Ik verwacht wel iets van een rebound effect in het energieverbruik te zien.” Toch ziet hij ook mogelijkheden. “Aan de andere kant hebben mensen ook gewoontes en gedrag aangeleerd”, merkt hij op. “Gewoontes kunnen best krachtig zijn.”