In Leeuwarden is vorig jaar een nieuw centrum voor het bedienen van de Friese bruggen geopend. De maritieme aard van het gebouw blijkt niet alleen uit de functie en het materiaalgebruik (onder andere Friese meerpalen), maar ook uit de warmtebron: energiedamwanden. Warmte365 sprak met Sjoerd Vrieswijk, afdelingshoofd van de Provinciale Waterstaat en opdrachtgever voor het project, over de keuze voor energiedamwanden en de ambities in Friesland op het gebied van aquathermie.

De provincie Fryslân heeft grote ambities op het gebied van duurzaamheid. “We hebben keihard goede voorbeelden nodig”, vertelt Vrieswijk. “Als je dan zelf een groot project hebt kun je proberen concreet invulling te geven aan die ambities.”

Met de vraag voor een centrum om de Friese bruggen te bedienen kreeg de provincie zo’n project. Het Swettehûs (‘It Swettehûs’ in het Fries) moest een locatie worden vanwaar veertig bruggen kunnen worden bediend en die als uitvalsbasis voor verschillende andere diensten en medewerkers kan functioneren. Door alle bruggen op afstand te bedienen kan de provincie tolgeld op bruggen afschaffen en gebruikers van de Friese kanalen gastvrij ontvangen.

In mei van 2022 ging het gebouw in gebruik. Het combineert duurzaamheid en circulariteit met een maritiem karakter. Warmte365 blikte met Vrieswijk terug op het project.

Energiedamwanden
Een van de doelstellingen bij de bouw van het Swettehûs was om energieneutraal te zijn. Volgens Vrieswijk was het snel duidelijk dat aquathermie de potentie had hier een belangrijke rol in te spelen.

“Wij hebben als Friesland gezegd dat we de aquathermieprovincie van Nederland willen zijn”, vertelt Vrieswijk. “Dus toen we zelf een bouwproject met een haven hadden, waarbij damwanden moesten worden aangebracht, dachten we: daar moeten we gebruik van maken.”

De keuze viel op de energiedamwanden van Energiedamwand Nederland. Energiedamwanden zijn reguliere stalen damwanden zoals die langs de meeste kades staan, die zijn voorzien van collectoren waar een speciale vloeistof doorheen stroomt. De warmte (of kou) wordt vervolgens via een verdeelpunt bij een warmtepomp gebracht die het vervolgens gebruikt om het gebouw te verwarmen.

Patrick Stoelhorst, mede-eigenaar van Gooimeer BV en Energiedamwand, legt uit waarom de damwand zo’n geschikte manier is om thermische energie op te halen. “Het voordeel van het systeem is dat alles van staal is, en staal heeft een hele hoge geleidingscoëfficiënt. Dus je maakt eigenlijk een hele grote collector van je stalen damwand.”

Circulair
De andere belangrijke doelstelling bij de bouw van het Swettehûs was om zoveel mogelijk gebruik te maken van circulair materiaal.

“Het project past ook bij de ambitie van de provincie om koploper qua circulaire economie te zijn”, vertelt Vrieswijk. Hij wijst op de Vereniging Circulair Friesland, die op hun homepagina groot de ambitie hebben staan om de “meest circulaire regio van Europa in 2025” te zijn.

“We hadden zelf ook nog veel bouwmateriaal liggen, dat we voor dit project ter beschikking hebben gesteld”, vertelt Vrieswijk. “Er was bijvoorbeeld een gebiedsontwikkelingsproject waar veel stalen damwanden bij vrij waren gekomen, wat we weer hebben kunnen gebruiken in de haven.”

Volgens Vrieswijk waren er wel uitdagingen bij het aanbrengen van warmtecollectoren op hergebruikte damwanden: “Die moesten goed schoongepoetst worden, maar ook hier en daar weer recht worden gemaakt. Ook krijgen damwanden na verloop van tijd een laag roest, wat het lastiger maakt om de collectorensystemen op aan te brengen.”

Uiteindelijk is het resultaat het waard. Het Swettehûs is volgens de Provincie Friesland voor 44 procent van hergebruikt materiaal gemaakt, en 12 procent van biobased materiaal. Een leuk detail is dat er een aantal Friese meerpalen zijn hergebruikt. De palen, die dus lange tijd in Friese wateren hebben gestaan, zijn verwerkt in kolommen, gevelbekleding en plafonds, en benadrukken het maritieme karakter van het gebouw.

Warmte uit servers
Vrieswijk vertelt dat de energiedamwanden niet de enige warmtebron zijn voor het Swettehûs. “We gebruiken daarnaast ook warmte die vrijkomt bij het draaien van onze servers”, licht hij toe. “Die warmte slaan we op met phase changing materials, en als er dan een warmtevraag is geven de serverkasten die warmte vrij.”

“Maar eigenlijk hebben we een grotere koelvraag dan warmtevraag”, geeft Vrieswijk aan. “We hebben heel veel direct zonlicht op het gebouw en veel glas. Voor het koelen gebruiken we dan weer de energie uit het oppervlaktewater en het grondwater, via de damwanden.”

Vrieswijk denkt in ieder geval dat het een mooi voorbeeld van duurzaam bouwen is geworden. “De combinatie van aquathermie met de warmte van die servers vind ik wel heel erg bijzonder aan dit gebouw”, vertelt hij. “En als provincie hoop je daarmee ook weer een aanjaagfunctie richting andere partijen te hebben.”