Vaak hoor je dat het huis van de schilder niet altijd goed in de lak staat en de aannemer zijn eigen woning laat versloffen. Deze vooroordelen zijn zeker niet van toepassing op de hoofdpersoon uit de rubriek ‘de thuisklusser’. Bevlogen op het gebied van duurzaamheid, passen zij de technieken uit hun werkzame leven toe op hun eigen woning.

Arjan Busch, als adviseur Aardgasvrije wijken werkend voor een lokaal buurtwarmte-initiatief in Haarlem, is de thuisklusser van deze maand. Busch kocht samen met zijn vrouw in 1999 hun jaren ‘40 woning in Haarlem aan. Het huis kende veel warmteverlies via dak, ramen en vloer, maar is na een verduurzamingstraject getransformeerd naar een aardgasvrije woning met energielabel A.

Stap 1: Isoleren
Toen Busch en zijn vrouw in 1999 op zoek gingen naar hun droomwoning, vonden zij een prachtige jaren ’40 woning met karakteristieke elementen. “Op het moment dat wij het huis in 1999 aankochten had de woning, met de kennis van nu, een voorlopig energielabel F.”  Enkele jaren later besloot Busch te beginnen met verduurzamen. Dat deed hij in stappen (zie Figuur 1).

Figuur 1 - tijdreis aardgasvrij wonen

Busch heeft eerst ingezet op energiebesparing vanuit de gedachte: energie die je niet nodig hebt, hoef je ook niet in te kopen. Een financiele overweging dus.

Allereerst is het dak, zo’n 50 vierkante meter, aan de binnenzijde na-geïsoleerd met glaswol. Dat deed Busch met hulp van zijn vader. Vervolgens is het warmteverlies door het glas beperkt door toepassen van standaard dubbel glas. Voor de glas-in-loodramen zijn voorzetramen geplaatst. Vervolgens heeft Busch, samen en tegelijkertijd met andere woningen in een huizenblok, de spouw van de woning laten isoleren met HR++ EPS-parels. Tot slot is de bodem na-geïsoleerd met HR++ EPS-parels. Alle na-isolatie maatregelen tot aan de bodemisolatie heeft Busch gefinancierd met eigen (spaar)geld.

Stap 2: Aardgasvrij
Nadat Busch het warmteverlies door de woningschil had beperkt, broedden zij op de volgende stap in de verduurzaming van hun koopwoning: de woning aardgasvrij maken. Maar wat is nou een goed moment om de stap te zetten naar aardgasvrij wonen? “We woonden al twintig jaar in de woning en we waren een beetje uitgekeken op de inrichting van de woonkamer. De keuken was ook al twintig jaar oud en de cv-ketel, die overigens nog goed presteerde, was op leeftijd. Dus we vonden het tijd om de woning aan te pakken.”

Een praktische overweging dus. Daarnaast zijn Busch en zijn vrouw aangedaan door de klimaatproblematiek die wereldwijd gaande is. “We zijn allebei zeer geraakt door de gasproblematiek in Groningen en door natuurrampen zoals de bosbranden in Australië en Californië. Dit was voor ons de trigger om de knop om te gaan zetten.” Een ideële overweging.

Busch koos meteen voor het volledig aardgasvrij maken van de woning, op voorspraak van een maatwerkadviseur. Deze adviseur had op basis van ons gasverbruik in 2017 berekend dat we met de geoffreerde maatregelen zonder zorgen deze stap konden zetten. Een hybride tussenoplossing, dat is de situatie waarin naast een warmtepomp ook een cv-ketel in bedrijf blijft en warmte bijstookt als zou blijken dat de warmtepomp in combinatie met het afgiftesysteem niet voldoende warmte kan opwekken in een periode van extreme koude, konden we dus overslaan. Eigen onderzoek achteraf door Busch wees uit dat de woning na isoleren van de spouw op een indicatief energielabel C zou presteren. Na aanbrengen van bodemisolatie was er voldoende zekerheid dat de woning klaar was voor verwarming met een lage temperatuur.

De eerste maatregel in het aardgasvrij maken van de woning was, na het toepassen van bodemisolatie, het aanleggen van zonnepanelen. Daarna volgde de aanleg van vloerverwarming, een lucht/water warmtepomp en mechanische ventilatie. “We hebben over de gehele oppervlakte van de begane grond vloerverwarming gelegd. Dit zorgde ervoor dat het water met 35 graden Celsius het systeem in gaat.” Op de eerste etage en op zolder laat Busch, op voorspraak van de maatwerkadviseur, de oorspronkelijke radiatoren met thermostaatventielen hangen.

Deze radiatoren worden door de lucht-waterwarmtepomp verwarmd met een temperatuur van 40 graden Celsius. Na het toepassen van deze maatregelen was de woning ‘aardgasvrij-ready’. Tijdens het werk van aannemer en installateurs heeft Busch zelf in zijn woning onder andere kruipluiken gemaakt (zodat de bodemisolatie kon worden aangebracht), heeft hij het dak van een dakkapel aan de binnenzijde verstevigd met zware isolatieplaten (om het gewicht van de buitenunit van de warmtepomp op te vangen) en heeft binnendeuren ingekort (na aanbrengen van een magnesietvloer).

Iets wat mooi meegenomen was, was de ‘subsidieregeling aardgasvrij’ die Busch in 2019 kon aanvragen bij gemeente Haarlem. Daarmee kon hij de laatste stap in de route naar aardgasvrij co-financieren: de overstap van koken met aardgas naar elektrisch koken via inductie. Na het aantoonbaar laten verwijderen van de gasmeter en gasleiding op het perceel van de woning incasseerde hij 3.000 euro als vergoeding. “Dat kwam boven op de vergoeding die wij van Liander terugkregen voor het daadwerkelijk afsluiten van de gasvoorziening.” De maatregelen naar aardgasvrij heeft Busch gefinancierd met een Duurzaamheidslening.

Andere keuzes
Terugkijkend op de stappen die Busch gezet heeft in de verduurzaming van zijn woning, zou hij een  andere keuze hebben gemaakt. “Achteraf had ik niet voor de combinatie van zonnepanelen en een lucht/water warmtepomp gekozen, maar was ik gegaan voor zonthermische panelen (PVT) in combinatie met een water-water-warmtepomp.” Met een PVT-paneel wek je zowel warm water als elektriciteit op. Een PVT-paneel is namelijk een combinatie van een PV-paneel (zonnepaneel) dat elektriciteit genereert en een collector, die warmte uit de omgeving onttrekt. Het rendement van zo’n energie-opweksysteem is veel hoger dan de combinatie PV-panelen met een lucht-water warmtepomp.

Dit komt doordat het water in de collector veel gelijkmatiger van temperatuur is dan de buitenlucht en ook nog eens extra wordt verwarmd door de buitenlucht die langs het waterreservoir blaast. Met andere woorden: er is veel minder elektriciteit nodig om warmte voor de woning op te wekken. “Zo zien wij nu op koudere dagen dat het energieverbruik flink kan oplopen. Hoewel PVT-panelen duurder zijn in aanschaf, is het op langere termijn economisch voordeliger, vanwege de elektriciteit die wordt bespaard. Daarnaast ben je met zonthermische panelen in combinatie met een warmtepomp en isolatie beter voorbereid op een aansluiting op een collectief warmtenet met ondergrondse warmte-opslag.” 

Resultaat
Desondanks liegen de rapportcijfers van het inmiddels 100 procent aardgasvrije huis er niet om. Zo heeft Busch het huis van een energielabel F naar een energielabel A gekregen, besparen zij jaarlijks 60 procent op het energieverbruik én de energierekening ten opzichte van 2018, stoten zij 0 kilogram CO2 uit voor verwarming van de woning en zijn ze 23 procent zelfvoorzienend in hun energievoorziening (door gebruik van zonnepanelen). Een bijkomstigheid is dat de woning zes maanden per jaar, van april tot oktober, per saldo een nul-op-de-meter-woning is: dan wordt meer elektriciteit teruggeleverd aan het net dan dat er elektriciteit wordt geleverd. Een geweldige prestatie. Hieronder is in Figuur 2 het totale energieverbruik en in Figuur 3 de energierekening van Busch verduidelijkt:

Figuur 2- Totale energieverbruik

Figuur 3- Energierekening na salderen