Gezien de huidige oorlog, energiecrisis en problemen met het klimaat is men in heel Europa volop bezig met energiebesparing en verduurzamen. Duitsland is een van Europa’s belangrijkste economieën en daarbij een buurland. Hoe gaan onze oosterburen om met de energiecrisis en hoe verhoudt zich dat tot Nederland?

De Duitse regering voerde 1 september een pakket energiebesparende maatregelen door voor bedrijven en overheidsinstanties. Dit werd nodig geacht vanwege de steeds hogere energiekosten en omdat op die datum een aantal subsidies voor brandstof en het openbaar vervoer zijn gestopt.

Minister van Economische Zaken en Klimaat, Robert Habeck, ziet de oplossing in alternatieve energiebronnen en een reductie van het gasverbruik in de gehele samenleving. Een gezamenlijke inspanning kan de Duitse afhankelijkheid van het Russische gas en de kans op escalatie van de crisis terugdringen.

Ingrijpende maatregelen
Op korte termijn wil Habeck huurders het recht geven om af te wijken van contractueel overeengekomen minimum verwarmingstemperaturen in huurwoningen en ook de wettelijke minimum kantoortemperatuur voor openbare gebouwen wordt verlaagd, met het stilleggen van drinkwaterverwarmingsinstallaties en een stookverbod voor grote binnenruimten in openbare utiliteitsgebouwen.

Lichtreclame mag niet langer aanstaan tussen tien uur ’s avonds en vier uur ’s middags en de externe verlichting van openbare en monumentale gebouwen moet worden verminderd. Daarnaast is er een verbod op verwarming voor privézwembaden via gas of netstroom, moeten de (voor)deuren van winkels verplicht worden gesloten, en moeten energieleveranciers en verhuurders bewoners verplicht gaan informeren over kostenstijgingen en energiebesparende maatregelen.

Op de lange termijn verplicht de Duitse regering het onderhoud en de optimalisatie van het verwarmingssysteem, zijn eigenaren van grote gebouwen verplicht tot het oplossen van ongelijkmatig verdeelde warmte en is er een verplichting efficiëntiemaatregelen, zoals de overstap naar ledverlichting voor bedrijven met een energieverbruik hoger dan tien gigawattuur per jaar.

Sommige deelstaten hanteren extra of scherpere maatregelen zoals volledige sluiting van openbare en overheidsgebouwen tijdens vakanties. Ook sporen ze ambtenaren aan meer online te vergaderen, vaker te carpoolen en meer gebruik te maken van het openbaar vervoer.

Naast toejuichingen was er ook kritiek op de maatregelen. Energiebranchevereniging Bundesverband der Energie- und Wasserwirtschaft zag flinke problemen bij het voorzien van gedetailleerde prijsinformatie, verbruiksgegevens en nauwkeurige kostenschattingen aan klanten door energieleveranciers en verhuurders.

Non-profitorganisatie voor milieu- en consumentenbescherming DUH miste weer strengere minimale efficiëntie- en isolatienormen. Gepaard aan een snellere renovatie zien zij dat als enige manier om het energieverbruik structureel, duurzaam en in voldoende mate te verminderen.

Ook geeft een aantal mensen aan zich minder veilig te voelen, omdat het nu donker is op plekken die eerst verlicht werden door winkels en oplichtende monumenten.

Ook Nederland kan fors besparen
Ook in Nederland bestaat de sterke drang om zo snel mogelijk onafhankelijk te worden van Russisch gas. De Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) berekende dat Nederland jaarlijks zo’n vijf miljard kuub aardgas uit Rusland importeert.

De vereniging calculeerde verder dat Nederland binnen een jaar die hoeveelheid kan besparen, waarmee de onafhankelijkheid van Russisch gas een feit zou zijn. Binnen vier jaar zou die besparing zelfs verdubbeld kunnen worden.

Net als in Duitsland kan een besparingsslag worden gerealiseerd in de industrie en het bedrijfsleven. Binnen een jaar kan hier bijna drie miljard kuub aardgas worden bespaard. Het gaat om een aantal relatief eenvoudige maatregelen die sterke gelijkenissen kennen met de plannen in Duitsland.

Zo pleitte de NVDE voor meer thermische isolatie – vooral van leidingen, consequentere spoedcontroles op uitvoering Wet Milieubeheer, het beter inregelen van warmte- en elektrische installaties, uitzetten van verwarming en verlichting buiten werktijden, een versnelde overstap naar ledverlichting en een verplichting tot emissievrije zakelijke auto’s – vanwege de Russische belangen in aardolie.

Ook particulieren kunnen fors besparen. 1,7 miljard kuub aardgas is haalbaar volgens de NVDE. Hiervoor moeten installaties in woningen beter worden ingeregeld, het Nationaal Isolatieprogramma worden versneld, individuele en collectieve warmtebronnen (zoals warmtepompen) worden versneld en kleine besparingsmaatregelen (zoals tochtstrippen, deurdrangers enzovoorts) worden gestimuleerd.

Op het gebied van mobiliteit zou er daarnaast meer subsidiebudget voor elektrische auto’s moeten komen volgens de vereniging en valt er redelijk wat te besparen met een lagere maximumsnelheid, betere bandenspanning en meer thuiswerken.

Daadkracht en urgentie grootste verschil
De Nederlandse politiek wil de rust op de binnenlandse energiemarkt laten weerkeren. In lijn met Habeck kijkt men hiertoe naar het opkrikken van de duurzame elektriciteits- en warmteproductie. Daarnaast wil men in de overgangsperiode naar een volledig duurzame energieproductie via een nationaal akkoord de gaswinning op de Noordzee starten.

De NVDE vindt verder dat het kabinet moet inzetten op het opschalen van de waterstofproductie en elektrolyse op land en op zee. Ook prefereert de brancheorganisatie biomassa uit Nederland, Scandinavië en Baltische Staten boven Russisch aardgas.

De groei in opgewekte stroom brengt het risico van netcongestie met zich mee. Opslag in batterijsystemen kunnen dit helpen voorkomen. Verder is de beschikbaarheid van vaklieden een cruciale voorwaarde om vele van de voorgestelde versnellingen te realiseren.

Qua financiën ziet de NVDE veel heil in een lage rente. Die stimuleert verduurzaming omdat daarbij vaak grotere investeringen komen kijken dan bij fossiele toepassingen. Tot slot roept ze de Nederlandse regering op om op te schieten met alle gerelateerde wetgeving.

Uiteindelijk zit het grote verschil tussen de Duitse en Nederlandse situatie in de daadkracht van de Duitse regering en de urgentie die dit uitstraalt. Volgens de NVDE kunnen kleine maatregelen al 15 tot 20 procent van het aardgasverbruik schelen. In Nederland wordt dit voorgesteld, in Duitsland wordt het verplicht gesteld.