‘Dit systeem kan een cv-ketel één-op-één vervangen’

08.02.2022 Jan de Wit

‘Dit systeem kan een cv-ketel één-op-één vervangen’
©Vattenfall / Jorrit Lousberg

Eind vorig jaar kwamen Vattenfall en Feenstra met het bericht naar buiten dat zij samen een hoge temperatuur warmtepomp in de markt gaan zetten. “Hiermee passen we de techniek aan de huizen aan, in plaats van dat de huizen zich moeten aanpassen aan de techniek”, aldus Wouter Wolfswinkel, programmamanager business development bij Vattenfall. Hij is samen met Ramon de Graaff, innovatiemanager bij Feenstra, de bedenker en ontwikkelaar van het systeem.

In deze serie kijkt Warmte365 naar het warmtepompsysteem op hoge temperatuur ontwikkelt door Vattenfall en Feenstra. In deel 1 staan de mogelijkheden op hoge temperatuur centraal.

Vattenfall en Feenstra stellen dat het warmtepompsysteem een eenvoudig en betaalbaar alternatief is voor de op aardgas werkende cv-ketel. Een eengezinswoning kan met deze innovatieve warmtepomp in twee dagen aardgasvrij worden gemaakt.

“Het is een installatie die door twee monteurs en een elektrotechnicus in twee dagen gedaan kan worden. De aansluiting bestaat uit zes pijpjes en twee draadjes, de rest zit verwerkt in het buffervat. Zo hebben we ook de complexiteit van installaties weg kunnen nemen”, vertelt Wolfswinkel.

Het hoge temperatuur warmtepompsysteem is speciaal ontwikkeld voor eengezinswoningen die met radiatoren worden verwarmd en matig geïsoleerd zijn. “We zagen tijdens verschillende testen dat we grip konden houden op de diverse temperaturen die nodig zijn om voldoende warmte te leveren aan de woning én binnen het toelaatbare temperatuurbereik van de warmtepomp te blijven.”

Om het systeem verder te ontwikkelen werd vanaf 2020 een pilot opgezet in twintig woningen van een woningcorporatie. Ook hier ging het om matig geïsoleerde woningen waarin alleen laagdrempelige oplossingen waren gebruikt en de cv-ketel werd uitgeschakeld. Toen de temperatuur in februari zakte tot -12 graden Celsius wist Wolfswinkel dat ze beet hadden.

“Zelfs onder deze omstandigheden konden we de woningen op een comfortabele temperatuur houden. Toen wisten we, dit systeem kan een cv-ketel één-op-één vervangen.”

‘Kunnen we niet gewoon de techniek aanpassen?’
Wolfswinkel woont zelf op een schip, een zogeheten Dordtse Maatkast uit 1906, die hij eigenhandig met slimme systemen volledig energieneutraal heeft gemaakt. Hoewel hij dus enige ervaring heeft met het oplossen van warmteverlies, wil hij zichzelf absoluut geen deskundige noemen.

“Mijn woning energieneutraal krijgen was een flinke uitdaging waar ik wel een aantal jaren voor uit heb moeten trekken, met name het scheepsstaal is een flinke uitdaging. Maar we verwarren ervaringsdeskundigheid nog wel eens met deskundigheid, dus ik zou mezelf geen deskundige noemen, maar de ervaring helpt wel in het herkennen van aandachtspunten.”

Het idee voor een hoge temperatuur warmtepompsysteem begon hem te dagen na bezoeken aan vakbeurzen – waaronder Duurzaam Verwarmd. “Dan probeer je op te vangen wat er leeft in de sector. Het viel me op dat er bij veel mensen een passieve houding bestond ten opzichte van de warmtepomp in de gebouwde omgeving”, zo stelt hij vast.

“Er leek een consensus te bestaan dat een warmtepomp plaatsen niet direct kon, maar dat het huis eerst moest worden aangepast. Dat klinkt niet alleen omslachtig, maar de pilots liepen ook vaak vrij moeizaam. Dat was de aanleiding.”

Daarop is hij met De Graaff gaan redeneren vanuit de vraag: “Waarom moeten we drie miljoen woningen aanpassen aan een techniek? Kunnen we niet gewoon de techniek aanpassen aan die woningen? Uiteraard zonder dat de energierekening zou ontploffen.”

‘Veel mensen vinden lage temperatuur verwarming toch oncomfortabel’
Wolfswinkel is uiteindelijk in contact gekomen met een Nederlander die voor de Japanse warmtepompleverancier Denso werkt. ”Zij hebben een CO2-warmtepomp die niet eens kán werken op een temperatuur lager dan 60 graden Celsius. Daarnaast vertelde hij dat dit systeem tot 90 graden Celsius kan verwarmen, maar tegelijk vertelde hij ook dat het nog wel enkele problemen kende.”

Vattenfall en Feenstra verbeterden het warmtepompsysteem daarop met een buffervat. “We hebben een buffervat van Solvis aan het systeem toegevoegd. Zij hebben namelijk een buffervat voor zonthermie in het assortiment die de gelaagdheid goed aanhoudt.”

De aanvoertemperatuur naar de warmtepomp kan zo laag mogelijk dankzij dit buffervat, daarbij vormt de hydraulisch neutrale koppeling de buffer tussen warmtepomp en afgiftesysteem. “Dit zorgt ervoor dat de warmtepomp én het afgiftesysteem gelijktijdig worden voorzien van de op dat moment optimale temperaturen. Zo hebben we een systeem ontwikkelt dat de aanvoertemperatuur stabiel en hoog houdt, zonder dat het overdreven veel energie kost.”

En daarin zit volgens Wolfswinkel de kracht van het systeem: “De aanvoertemperatuur kan tot 85 graden Celsius en de retourtemperatuur hebben we zo laag mogelijk weten te houden.” Belangrijk, want nu hoeven mensen hun woning niet op een andere manier te verwarmen dan ze nu al gewend zijn.

“Het buffervat kan tot 14 kilowatt energetisch vermogen leveren en biedt de mogelijkheid om tijdelijk het systeemvermogen te verdubbelen. Je hebt 8 tot 12 kilowatt nodig om piekvragen op te vangen, waardoor dit systeem ook werkt in een matig geïsoleerde woning. Veel mensen vinden lage temperatuur verwarming toch oncomfortabel, dankzij het buffervat kunnen mensen nu hun cv-ketel één-op-één met een warmtepompsysteem vervangen en op hoge temperatuur blijven verwarmen.”