De stijgende gasprijzen en de gekoppelde kosten van huishoudens die op een warmtenet zijn aangesloten, heeft het imago van warmtenetten geen goed gedaan, zo merkte Stichting Warmtenetwerk. Op de kennissessie van de stichting presenteerde Frank van Hoogstraten, adviseur wijkaanpak bij Atriensis, het Ambitiedocument voor Haalbare Warmtenetten. Hierin staan veertien oplossingsrichtingen beschreven waarmee de aansluitkosten naar verwachting 30 procent omlaag kunnen.

Voor veel mensen zijn de hoge aansluitkosten – van gemiddeld zo’n 14.000 euro – nog een breekpunt voor de overstap van aardgas naar een aansluiting op een warmtenet. “Warmtenetten zijn ingewikkelde projecten, waarbij haast iedereen wel wil, maar uit de doorrekening blijkt dan dat het toch te duur wordt om uit te komen”, merkt Van Hoogstraten.

“Mensen willen dan wachten op technologische ontwikkelingen, waterstof hoor je vaak. Er zijn er nog altijd veel die denk dat groene waterstof een kostenefficiënte manier wordt om een huis te verwarmen. Terwijl je bij het omzetten naar warmte veel energie verliest.”

Om niet op nieuwe subsidies of betere wet- en regelgeving te wachten, maar proactief de koe bij de horens te vatten, hebben Ennatuurlijk, Vattenfall, Fakton Energy, VBTM Advocaten en Atriensis de handen ineengeslagen om de integrale kosten van warmtenetten fors te verlagen. Met het Ambitiedocument voor Haalbare Warmtenetten als resultaat.

“Het uiteindelijke streven is 1.500 euro aansluitkosten per woning. Het moet voor bewoner, corporaties, bedrijven et cetera betaalbaar worden”, aldus Van Hoogstraten.

‘Het ombouwtempo is bedroevend’
Atriensis ondersteunt woningcorporaties en hun ketenpartners bij de verduurzaming van hun vastgoed. Om inzichtelijk te maken hoe de aansluitkosten op warmtenetten om laag kunnen, onderzocht het adviesbureau hoeveel een warmtenetaansluiting een woningcorporatie gemiddeld kost.

Inclusief de Stimuleringsregeling aardgasvrije huurwoningen (SAH) is dat 14.300 euro. Zonder SAH komt het totaal zelfs uit op 19.000 euro. Dat bedrag is opgebouwd uit aansluitkosten (gemiddeld 11.500 euro), inpandige aanpassingen (gemiddeld 5.000 euro) en een bijdrage aan de jaarlijkse lasten (gemiddeld 2.500 euro).

“De inpandige aanpassingen worden vaak nog vergeten, maar het is een dure post. Daarnaast speelt ook de leeftijd van het warmtenet een rol en wordt de businesscase nu ook nog eens beïnvloedt door de grillige internationale geopolitiek. Hierdoor is de businesscase 30 procent duurder, dus met onze veertien oplossingsrichtingen ben je nu alleen nog aan het compenseren”, erkent Van Hoogstraten.

“Maar alle maatregelen bij elkaar tellen toch op tot een behoorlijke besparing en een lagere aansluitprijs. Kosten voorkomen is al iets en je zult toch ergens moeten beginnen.”

Dat is belangrijk omdat woningcorporaties zijn aangemerkt als de startmotor van de warmtetransitie, maar zoals Atriensis zelf ook toegeeft: “De startmotor komt niet op gang.” Volgens een evaluatie van het Programma Aardgasvrije Wijken zijn slechts 1.803 woningen nu volledig van het gas af. Ondanks alle goede bedoelingen is het ombouwtempo “bedroevend”.

Het adviesbureau ontwikkelde daarom veertien oplossingsrichtingen binnen vier categorieën: verbetering van de samenwerkingen, beperking van het volloop- en leeglooprisico, verlaging van de kosten van de woning en een optimalisatie van de financieringsconditie. Deze maatregelen kunnen per direct worden toegepast en vragen niet om een aanpassing van de huidige wet- en regelgeving.

Vier voorbeeld oplossingsrichtingen
Op de kennissessie van Stichting Warmtenetwerk licht Van Hoogstraten vier oplossingsrichtingen uit. Allereerst het standaardiseren van contracten. Het doel van deze maatregel is om in 2022 gezamenlijk te werken aan een set met standaardcontracten en voorwaarden, en onderzoeken of en hoe deze breed ingezet kunnen worden.

Corporaties werken met intentie-, samenwerkings-, aansluit- en leveringsovereenkomsten. Als daar al iets van een uniforme standaard in te krijgen valt, scheelt dat veel kostbare tijd. “Veel verschillen van elkaar qua grootte, organisatie, financiële middelen enzovoorts. Het is immers ingewikkelde materie en er spelen veel verschillende belangen”, zegt Van Hoogstraten, die Bouwend Nederland en Techniek Nederland daarbij van harte uitnodigt om zich ook bij het initiatief te voegen.

Ten tweede pleiten de partijen ervoor om de aansluitingen van wooncomplexen beter te concentreren. Nu wordt met name de optimale planning voor woningcorporaties opgezet, maar daardoor is er onvoldoende aandacht voor wat een optimale planning zou zijn voor warmtebedrijven.

Door de aansluitmomenten te concentreren kan het vollooprisico worden verlaagd en daarom moeten zo laag mogelijke aansluitkosten het vertrekpunt zijn van het maken van de meest optimale planning.

Ten derde kunnen woningen slimmer worden aangesloten. De keuze van de plaats van de afleverset met het verloop van leidingen beïnvloedt de aansluitkosten en de interne aanpassingskosten corporatie. Een keuze voor de ene kan de andere negatief beïnvloeden, daarom moet worden gekozen voor de meest optimale integrale kosten.

Door een toolbox te ontwikkelen met de verschillende aansluitmogelijkheden kan er beter per situatie worden gekozen. Ennatuurlijk, Vattenfall, Fakton Energy, VBTM Advocaten en Atriensis gaan deze toolbox dit jaar ontwikkelen en continu updaten aan de hand van ervaringen en innovaties in het werkveld.

Dit zou tot 1.500 euro lagere aansluitkosten voor het warmtebedrijf kunnen leiden en tot 1.000 euro lagere inpandige kosten voor de woningcorporatie. De partijen hebben het voornemen deze toolbox breed te delen.

Ten vierde moeten de betalingscondities worden verbeterd, stellen de partijen. De betalingen gebeuren nu nog vaak in termijnen die lopen vanaf de aansluiting eerste woning tot de laatste. Ondertussen lopen de kosten voor de warmteleverancier voor op de inkomsten en is extern werkkapitaal daardoor noodzakelijk.

Door de volledige aansluitkosten via een factureringsschema meteen te vergoeden na ondertekening van de aansluitovereenkomst is extern werkkapitaal niet meer nodig. Het financiële effect moet terugkeren in verlaagde aansluitkosten.

Daarnaast kan een bankgarantie ertoe dienen dat woningcorporaties een vorm van borg ontvangen bij het niet aansluiten van alle vooraf toegezegde woningen. De partijen willen in 2022 een alternatief voor de gebruikelijke betalingsvoorwaarden in de praktijk onderzoeken.

Met alle veertien oplossingsrichtingen hopen ze de aansluitkosten snel met 30 procent te verlagen en meer marktpartijen mee te krijgen. Zo moeten de aansluitkosten in de toekomst hopelijk nog verder gaan dalen.