Dat Europa duidelijke stappen zet in het uitbreiden van de productiecapaciteit van warmtepompen is ook terug te zien in de cijfers van The State of Clean Technology Manufacturing, een nieuw rapport van het Internationaal Energieagentschap (IEA). Met de aangekondigde uitbreidingen zou het vanaf 2030 in zijn eigen vraag kunnen voorzien, maar gezien de toekomstige vraag (en productieplannen) vanuit China en de VS is er nog veel meer ruimte voor Europese warmtepompfabrikanten om door te groeien en de warmtepomp tot hét Europese exportproduct te maken.

De IEA-analyse concludeert dan ook dat de wereldwijde productiecapaciteit van hernieuwbare energie de afgelopen maanden echt “in een stroomversnelling is geraakt”. Beleidsondersteuning vanuit nationale overheden en de groeiende interesse van investeerders en consumenten zijn hiervan de belangrijkste aanjagers.

Uit de meest recente IEA-cijfers blijkt dat de geïnstalleerde productiecapaciteit van de vijf belangrijkste hernieuwbare energietechnologieën flink is toegenomen in 2022. Het aantal geïnstalleerde batterijen steeg met 72 procent, zonnepanelen met 39 procent, elektrolysers met 26 procent, warmtepompen met 13 procent en windmolens met 2 procent.

Groeiende productiecapaciteit
Daarnaast hebben fabrikanten sinds eind 2022 zoveel nieuwe productiecapaciteit aangekondigd, dat de geschatte productiecapaciteit in 2030 het afgelopen halfjaar spectaculair hard is gegroeid. Zo kan er 60 procent meer zonnepanelen, 25 procent meer batterijen en 20 procent meer elektrolysers voor de productie van groene waterstof worden gebouwd in 2030 dan eind 2022 werd verwacht.

Als alle aangekondigde projecten worden uitgevoerd, dan loopt de verwachte productiecapaciteit voor de vijf hernieuwbare energietechnologieën in 2030 op tot een gezamenlijke waarde van 790 miljard dollar per jaar. Dit betekent dat er in 2030 ruim voldoende productiecapaciteit van zonnepanelen zal zijn om het klimaatneutrale scenario in 2050 van het IEA te halen.

Door het toenemende aantal batterijfabrieken constateert het IEA nu voor het eerst dat de batterijproductiecapaciteit op schema ligt voor het klimaatneutrale scenario in 2050. Om dit scenario te halen zal de productiecapaciteit van windmolens met 30 procent moeten groeien, van warmtepompen met 40 procent en van elektrolysers met 60 procent.

Toch blijft het IEA optimistisch vanwege de “relatief korte doorlooptijden” van de bouw van de benodigde fabrieken. Ook moet de aangekondigde uitbreidingen van zonnepaneel- en batterijfabrieken worden genuanceerd, daarvan zijn respectievelijk slechts 25 en 30 procent definitief.

China, Europa en de VS domineren
Een andere opvallende conclusie van het IEA is dat de productiecapaciteit nog altijd sterk gebiedsgebonden is. 80 tot 90 procent wordt gebouwd in China, Europa of de VS. "Als we kijken naar de projecten die momenteel in aanbouw zijn of wereldwijd gepland zijn, is China klaar om zijn leidende positie op het gebied van sleuteltechnologieën voor schone energie te versterken", zei IEA-directeur Fatih Birol.

"Er is behoefte aan effectieve internationale samenwerking en verdere diversificatie om veilige en veerkrachtige toeleveringsketens voor technologie te waarborgen, de wereldwijde klimaatdoelstellingen te halen en alle landen in staat te stellen te profiteren van de economische voordelen van de nieuwe wereldwijde energie-economie."

China heeft een immense voorsprong genomen op Europa en de VS en bewijst met zijn laatste vijfjarenplan, dat van 2021 tot en met 2025 loopt, dat het deze voorsprong niet los wil laten. Waar China al decennia de absolute koploper is wat betreft de productie van zonnepanelen, wil het land de productiecapaciteit nog veel verder opschroeven tot ver boven de 650 gigawatt per jaar die nodig is om volgens het IEA klimaatneutraal te zijn in 2050.

Daarnaast valt op dat de Chinese productiecapaciteit van elektrolysers en batterijen in 2030 ook ver boven de eigen behoeften komen te liggen. Naast zonnepanelen moeten elektrolysers, batterijen én windmolens belangrijke exportproducten worden van de toekomstige Chinese economie.

Daar staat tegenover dat de Chinese productiecapaciteit warmtepompen weliswaar zal groeien, maar dat dit onvoldoende zal zijn voor China om aan zijn eigen behoeften te voldoen. China lijkt er daarom geen moeite mee te hebben om deze technologieën ook in de toekomst te importeren.

Sinds de goedkeuring van de Amerikaanse Inflation Reduction Act (IRA) vorig jaar is het aantal fabrieken in de pijplijn fors gestegen. Zo is bijna de helft van alle aangekondigde Amerikaanse productiecapaciteit van batterijen eind 2022 en begin 2023 gedaan.

Lees ook: Biden bekrachtigt gigantisch klimaatpakket

Hoewel de IEA-analyse erg enthousiast is over de implicaties van de IRA, valt het op dat in 2030 de Amerikaanse productiecapaciteit van geen enkele hernieuwbare energietechnologie voldoende zal zijn voor de eigen behoeften.

Met name de productie van windmolens zal verder moeten worden opgeschroefd als de Amerikanen daarin zelfvoorzienend willen worden, dit geldt ook voor de productiecapaciteit van warmtepompen en zonnepanelen. Gezien de toenemende spanningen met China neemt de noodzaak hiervan ook toe.

De voorspelde Europese productiecapaciteit in 2030 komt met een duidelijke nuance. De volledige impact van de Net-Zero Industry Act is volgens het IEA nog steeds te vroeg om te peilen. De Net-Zero Industry Act en de European Critical Raw Materials Act zijn allebei onderdeel van het Green Deal Industrial Plan. Een plan dat de Europese Commissie presenteerde in reactie op de Inflation Reduction Act.

Lees ook: Ambitieuze Europese en Nederlandse industrieplannen, maar er kan nog een schepje bovenop

“De beslissingen van vandaag moeten ook het hoofd bieden aan twee grote uitdagingen van onze tijd: de meedogenloze agressie van Rusland tegen Oekraïne, die enorme overloopeffecten heeft op de mondiale energiesector, en de noodzaak om de klimaatverandering dringend aan te pakken”, stelt IEA-adviseur Alessandro Blasi.

“Nu regeringen over de hele wereld biljoenen dollars hebben ingezet om een nieuwe en schonere vorm van economie te stimuleren en een nieuwe industriële fase te ontwikkelen, is de grote vraag of het systeem eindelijk afdrijft in de richting die nodig is om betaalbaar en duurzaam aan de energiebehoeften te voldoen.”

Wat met name opvalt is dat de aangekondigde Europese productiecapaciteit van elektrolysers, warmtepompen én batterijen behoorlijk dicht in de buurt komen van de Europese behoeften. Voor alle drie de technologieën lijkt voldoende capaciteit aangekondigd om zelfvoorzienend te worden en het overschot te exporteren.

Daarentegen zijn de aankondigde uitbreidingen van de productiecapaciteit van wind- en zonne-energie nog altijd onvoldoende om zelfvoorzienend te worden. Ondanks de uitgesproken voorkeur van de Europese Commissie om zo energieonafhankelijk mogelijk te worden.

China heeft een enorme voorsprong richting de nieuwe wereldwijde energie-economie
China heeft al een enorm meerderheidsaandeel in de wereldwijde supply chain van zonne-energie en lijkt absoluut niet van plan daar afstand van te doen. Sterker nog, gezien de aangekondigde uitbreiding van de productiecapaciteit lijkt het zijn aandeel sterk te willen vergroten en dit ook op het gebied van windenergie te willen doen.

“China lijkt goed gepositioneerd om in 2030 500 miljard dollar te verwerven, of ongeveer 65 procent van de verwachte output van de wereldwijde productiecapaciteit voor schone technologie”, zo concluderen de IEA-analisten dan ook.

Als de Westerse wereld serieus de economische strijd wil aangaan met China op het gebied van hernieuwbare energietechnologieën is er heel wat werk aan de winkel, maar in de productie en export van warmtepompen liggen grote mogelijkheden voor Europa. De toekomstige vraag vanuit China en de VS is namelijk veel groter dan de geplande productiecapaciteit.

Om de G7-landen hun achterstand op China te doen verkleinen doet het IEA doet zes aanbevelingen: Coördineer de inspanningen in de supply chains, identificeer en bouw strategische partnerschappen op, faciliteer investeringen in opkomende markten, ontwikkel een informatieplatform voor strategische partnerschappen, deel praktijkervaringen en bevorder productietechnologieën en -strategieën om de efficiëntie te verbeteren.

Lees ook: De warmtepomp kan hét succes worden van Europa’s wens om zelf te produceren

De afgelopen tijd heeft de G7, waar de Europese Unie een vast onderdeel van is, hierin belangrijke eerste stappen gezet met een vijfpuntenplan voor het veiligstellen van kritieke mineralen en de bereidheid om dit ook te financieren. Er blijft echter nog veel werk aan de winkel.

Uit het IEA-rapport blijkt heel duidelijk dat als Europa en de VS daadwerkelijk energieonafhankelijk willen worden van China én hun energietransitie uiterlijk in 2050 willen voltooien, dan zullen zij de productiecapaciteit van de hernieuwbare energietechnologieën fors moeten opschroeven. Een alternatief is er niet.