De Rijksoverheid investeert een bedrag van bijna 100 miljoen euro in proeftuinen die 19 gemeenten moeten helpen aardgasvrij te worden. Warmte365 profileert al deze projecten om te zien wat er van geleerd wordt. Een van de deelnemers is de wijk Kerschoten in Apeldoorn die inzet op een warmtenet en zonnepanelen.

Aan het woord is Marjolein Tillema, zelf woonachtig in de wijk en gemeentelijk regisseur van KEN (Kerschoten Energieneutraal). “Toen ik in 2013 de oproep in onze wijkkrant las dat buurtbewoners mochten meedenken over het aardgasvrij maken van onze wijk, was ik meteen enthousiast. Ik ben begaan met duurzaamheid, maar dan wel op een betaalbare manier voor mij als bewoner. Vandaar dat ik me aanmeldde als vrijwilliger, later ben ik door de gemeente aangenomen als energieregisseur.”

“Het is onze ambitie om de wijk in één generatie energieneutraal te krijgen,” vertelt Tillema. “KEN is een gezamenlijk project van de gemeente, wijkbewoners en woningcorporaties. We willen van het gas af en vervolgens alle energie die we nodig hebben in of nabij de wijk duurzaam opwekken. Hiervoor zetten wij in op een warmtenet en het plaatsen van zonnepanelen.”

In één generatie aardgasvrij

“Of ons plan slaagt hangt vooral af van de aanleg van een warmtenet,” gaat de gemeente-regisseur verder. “Volledig overschakelen naar all electric (verwarmen met warmtepomp), is gezien de leeftijd van de woningen en het feit dat een deel van de wijk behoort tot het naoorlogs culturele erfgoed, geen optie. De warmte zal opgewekt worden uit het rioolwater van het nabij gelegen terrein van het Waterschap. Het warmtenet komt in fases beschikbaar voor iedereen in de wijk en als alles meezit zouden de eerste huizen vanaf 2023 aangesloten kunnen worden. We streven ernaar dat uiterlijk in 2030 de hele wijk verduurzaamd zal zijn.”

Het verduurzamen van een wijk is een hele operatie. De gemeente is allereerst gestart met het ontplooien van bewustwording bij de bewoners en het ondersteunen bij het verduurzamen van hun woning. Ook hebben ze wijkbewoners gevraagd zich aan te melden als werkgroeplid om met projectpartners mee te denken over het warmtenet.

Wat is er al gerealiseerd?

“De lokale energiecoöperatie deA heeft – in samenwerking met drie woningcorporaties – zonnepanelen gelegd op de huurwoningen in en nabij het Koningspark en op de Sterrenschool,” vertelt de regisseur. “Voor dit laatste project hebben veel ouders en omwonenden participaties gekocht. De Fruytierschool heeft ditzelfde concept gebruikt voor zonnepanelen op een deel van hun dak terwijl een ander deel van het dak op eigen initiatief van panelen is voorzien. Daarnaast heeft de school witte isolatie (Roofclix) op het dak laten leggen, waardoor airconditioning van de bovenste lokalen overbodig is.”

“Onze wijk heeft zijn eigen coöperatie Zon op K&N, waarmee inmiddels ruim 50 buurtbewoners gezamenlijk zonnepanelen hebben gelegd op het dak van het wijkcentrum en op het dak van het clubhuis en de tribune van de voetbalvereniging. Zo zie je maar hoe dit project gedragen wordt door de buurtbewoners, prachtig om te zien!”

Ingewikkeld proces

Of het project volledig van de grond komt hangt vooral af van deelname van bewoners. Er is, vooral ook door de woningbouwverenigingen, veel geïnvesteerd. Zo zijn er veel flats inmiddels goed geïsoleerd en zijn keukens vernieuwd en voorbereid op elektrisch koken. Daar zijn de bewoners uiteraard blij mee. Toch blijft het moeilijk te zeggen of iedereen aan boord is. Een van de bewoners zegt hierover: “Ik merk dat het thema niet echt speelt, zeker niet onder huurders. Het belangrijkste voor hen is, dat hun huis warm is en het hen niet te veel geld kost.” Het aanleggen van een warmtenet in een wijk met bestaande bouw blijft een ingewikkeld proces waarbij niemand gedwongen kan worden van het gas af te gaan. Dan zou het kunnen zijn dat er twee infrastructuren naast elkaar moeten lopen. Hier is momenteel nog geen regelgeving voor.

Overigens is het niet zo dat een deel van het overheidsgeld moet worden terugbetaald als het project niet of gedeeltelijk lukt. “Het moet echt gezien worden als een proefproject waar de rest van Nederland wat van kan leren, in positieve of negatieve vorm.”, aldus Tillema. 

Wat voor wijk is Kerschoten

Kerschoten kenmerkt zich als een wijk met een behoorlijk hoog aantal inwoners per km2. Het is er dicht bebouwd met opvallend detail dat, door de structuur met het vele groen, je juist ervaart dat het ruim is opgezet. Het is een wijk met veel (62%) relatief kleine huurwoningen en 46% van de woningen zijn appartementen of flats, de rest bestaat bijna allemaal uit rijtjeswoningen. De investeringsmogelijkheden van de bewoners zijn beperkt aangezien er veel mensen wonen met een wat lager inkomen en veel woningen in het bezit zijn van coöperaties.

Twee jaar geleden zijn reeds 27 gemeentes van start gegaan met proeftuinen om aardgasvrij te worden. Met de proeftuinen draagt Programma Aardgasvrije Wijken bij aan de doelstelling uit het Klimaatakkoord om 1,5 miljoen woningen en andere gebouwen te verduurzamen in de periode tot en met 2030. Middels het project wordt kennis vergaard om uiteindelijk op grote schaal woningen van het aardgas af te halen.