Het vergroten van de klimaatambities en de bijbehorende beleidsplannen betekent dat er nu al flinke stappen moeten worden gezet op weg naar een aardgasvrij Nederland tegen 2050. Wanneer de maximale potentie van zowel (hybride) warmtepompen als warmtenetten wordt benut zullen de komende jaren geen aanloopperiode blijken, maar juist een periode van versnelling. Zo kan de warmtepomp een belangrijke bouwsteen worden van de warmtetransitie.

In het huidige perspectief van leveringsproblemen en gebrek aan technisch personeel is het geschetste potentieel slecht voor te stellen. Des te belangrijker is het om te illustreren waar de beleidsambities toe kunnen leiden wanneer verandering sneller gaat dan gedacht.

Fabrikanten en leveranciers krijgen een referentiepunt waarbinnen zij hun productie kunnen ontwikkelen, beleidsmakers krijgen een beeld van de barrières die moeten worden geslecht om de beoogde ontwikkeling door te zetten en burgers worden vroegtijdig geïntroduceerd met aanstaande verandering om aan het idee te wennen.

Een tekort aan leveringen speelt nadrukkelijk op dit moment en toch is dit naast een structurelere component op het vlak van beschikbaarheid van chips en halfgeleiders bovenal een indicatie van sterk toegenomen vraag.

Dit blijkt ook uit de groei in installaties van bijna 50 procent in het afgelopen jaar. In de komende jaren zal internationale concurrentie in toenemende mate bepalen welk deel van de internationale warmtepompproductie in ons land geleverd kan worden.

Het vooruitzicht op een robuuste vraagontwikkeling voor een langere periode zoals geschetst in het progressievere scenario kan de aantrekkingskracht van de Nederlandse markt vergroten.

Korte termijnpotentie is 1 tot 2 miljoen woningen
De beperking op arbeidskrachten blijft gelden voor alle activiteiten gerelateerd aan de energietransitie. Wel maken de scenario’s duidelijk dat het huidige tekort aan arbeidskrachten voor verduurzamen van de warmtevoorziening moet worden afgezet tegen een installatiebestand dat nu nog ieder jaar meer dan 400.000 cv-installaties vervangt.

Een deel van de uitdaging ligt daarom in de arbeidspool adequaat bijscholen, terwijl de installatietijd van warmtepompinstallaties wordt teruggebracht. Daarnaast zal een extra stimulans voor extra aanwas in het installateursbestand moeten zorgen, zodat er ook op langere termijn gelijktijdig grote getalen warmtepompen, warmtenetten, woningisolaties en andere verduurzamingmaatregelen kunnen worden gerealiseerd.

Een periode van versnelling vraagt focus, maar vooral samenwerking van alle betrokken partijen. In complexere samenwerkingsvormen ligt echter het gevaar van vertraging. De focus op collectieve warmteoplossingen in de startwijken sluit mooi aan bij de opgave in de Transitievisies Warmte om de ontwikkeling van regionale bronnen te bevorderen, maar houdt minder rekening met het veranderde perspectief van de afgelopen twee jaar dat er voor 2030 meer moet gebeuren.

Naast sturing op collectieve verduurzaming zal ook de individuele route extra ondersteuning kunnen gebruiken om meer van het verduurzamingspotentieel te benutten. Er zijn al 1 tot 2 miljoen woningen buiten de startwijken die zonder extra isolatie van een (hybride) warmtepomp kunnen worden voorzien. Door buurt- en gebouweigenschappen te vergelijken kunnen gemeenten wijken voor het ontsluiten van extra verduurzamingspotentieel vinden.

De warmtepomp gaat het zonnepaneel achterna
In 2021 werd het niet voor mogelijk gehouden dat binnen tien jaar bijna een kwart van de huishoudens zonnepanelen op de daken zou hebben. De techniek zou niet efficiënt genoeg zijn en nooit genoeg kunnen opwekken op het beschikbare oppervlak.

Inmiddels komen er ieder jaar 300.000 huishoudens met zonnepanelen bij en weten we mede door een uitgebreidere potentiestudie van vorig jaar dat de ruimte nog lang niet volledig is benut.

De komende tien jaar staat de warmtepomp voor een vergelijkbare ontwikkeling. Warmtepompen worden een belangrijke bouwsteen van de toekomstige warmtevoorziening. Net als met de overgang van kolen naar gasverwarming in de jaren ‘60 van de vorige eeuw zal deze aanstaande omslag breed moeten worden uitgedragen.

Dit artikel is eerder gepubliceerd in het Warmtepomp Trendrapport 2023, een gezamenlijke uitgave van Warmte365 en Dutch New Energy Research. Wilt u het hele rapport lezen met alle trendanalyses en marktdata? Klik dan hier.