Iedereen kent tulpenkweker Wim Balder in het Noord-Hollandse dorp Sint-Pancras. Net buiten het dorp kweekt hij al jaar en dag zijn tulpen. Voor de handel, maar hij zet ze ook langs de weg. De dorpelingen hebben ze massaal op tafel staan. Maar komend voorjaar zal hij ze elders moeten inkopen. Hij kan de gasprijzen niet meer betalen en heeft besloten dit jaar geen tulpen te kweken. En dat terwijl de leiding van het HVC-warmtenet op 50 meter van zijn kassen loopt.

De sierteelt is de grootste exportsector binnen de land- en tuinbouw en maar liefst 150.000 mensen verdienen er hun brood mee. Balder: “Zonder steun dreigt de hele glastuinbouw te verzuipen. We worden hard geraakt door de gasprijzen.”

De toekomst als kweker is zeer onzeker
Het aantal kwekers dat nu al aangegeven heeft te stoppen, is veel groter dan gedacht. De reden is steeds van bedrijfseconomische aard. Daarnaast heeft een aanzienlijk aantal kwekers besloten deze winter tijdelijk te stoppen en zijn er berichten van bedrijven die noodgedwongen zelfs hun faillissement aanvragen.

De situatie blijkt veel ernstiger dan tijdens de coronacrisis die de sierteelt ook hard raakte. Veel kwekers overwegen om hun energiecontract te verkopen, omdat dat financieel aantrekkelijk is. De toekomst als kweker is zeer onzeker.

Als de gasprijs de helft van je kosten gaat uitmaken is de som snel gemaakt
Balder: “Als de productiecapaciteit in Nederland sterk krimpt, werkt dat door op de hele keten, van veredelaars tot aan het Kennis- en Adviescentrum Dierplagen in Wageningen aan toe. Dat besef dringt nog altijd niet door bij politici en beleidsmakers. De komende maanden zijn cruciaal. In een normaal jaar bestaan de kosten voor een gemiddelde tuinder voor 20 tot 30 procent uit energiekosten, momenteel is dat opgelopen tot 70 à 80 procent. Er is geen tuinder die deze kosten kan doorberekenen aan zijn afnemers. Ook speelt mee dat er tuinders zijn met vaste contracten met afnemers zoals supermarkten waar ze niet onderuit kunnen. Dit betekent verlies lijden.”

Hij vervolgt: “Ik kweek op jaarbasis een miljoen tulpen en gebruik 30.000 kuub aardgas voor mijn bedrijf, dat verstook ik in de eerste vier maanden van het jaar. Vorig jaar betaalde ik 0,21 euro voor gas, nu rond de 2,40 euro. Als de gasprijs bijna de helft van je kosten gaat uitmaken is de som snel gemaakt: ik ga dit jaar geen tulpen kweken.”

Ondernemersrisico?
Nu heeft Balder uiteraard jarenlang onder zijn groot verbruikaansluiting kunnen kweken voor de daarvoor geldende gasprijzen. De huidige situatie was natuurlijk niet te voorzien, maar valt het niet onder de noemer ondernemersrisico?

Balder: “Dat vind ik eigenlijk wel, hoe buitensporig en zuur het ook is. Dit risico is niet af te dekken en dan moet je je gaan afvragen of je door wilt gaan. Wat ik volgend jaar ga doen dat weet ik nog niet. Ik ben nu 64 jaar maar ik ben blij dat ik geen 30 meer ben. Ik vind het overigens wel belachelijk dat wij aardgas exporteren naar het buitenland voor een veel lagere prijs dan hier betaald wordt en ik heb ook een mening over het overgebleven aardgas in de Noordzee. Het is crisis, we moeten onze eigen broek ophouden.”

Proces van 21 dagen
Hij vervolgt: “Mijn vader is hier in 1974 begonnen en ik heb het begin jaren negentig overgenomen. Ik verhandel tulpen en bollen voor de export en werk samen met een collega in Egmond. Mijn belangstelling ligt in het onderzoek naar resistentie. Als je geen virus in een bolgewas wilt kun je dat chemisch proberen te voorkomen. Maar bij maatschappelijk verantwoord ondernemen hoort ook anticiperen op minder chemie. Ik zoek dus naar ongevoelige rassen en daar heb ik veel kennis van.”

“Mijn bloemenseizoen begint in oktober, dan gaan de bollen de koelcel in. Begin december gaan ze naar de kas en met een week of vier zijn ze dan klaar. Ze hebben 21 dagen nodig om te groeien, dus na die 21 dagen begint het proces opnieuw en dat gaat door tot april, dan is dat wel klaar en begint het werk buiten op het land weer.”

Warmtenetleiding op 50 meter
50 meter van Balders kassen ligt de HVC-warmtenetleiding. Die loopt vanaf de huisvuilcentrale in Alkmaar naar het Alton-tuinbouwgebied in Heerhugowaard, die daar hun kassen mee verwarmen. Ten tijden van de aanleg lag het tussengelegen dorp Sint-Pancras maandenlang open door de werkzaamheden. Destijds hoorde het dorp nog bij de gemeente Langedijk. Inmiddels is, door gemeentelijke herindeling, Sint-Pancras onderdeel van gemeente Heerhugowaard (nu onder de naam Dijk en Waard) geworden.

Bureaucratie
“De straat voor mijn bedrijf lag weken open voor de aanleg. Uiteraard was ik geïnteresseerd in het afnemen van warmte zodat ik van het gas af kon. Ik ben gaan informeren of ik ook kon worden aangesloten. Nou daar was geen sprake van, deze warmte was bestemd voor Heerhugowaard. Zo doodzonde, die warme water stroomt zo langs mijn kassen, een pijp van 50 meter is voldoende. Maar het bleek niet op te lossen. Ik stuitte op bureaucratie. Men wil of kan niet meedenken, of verder denken dan het bestaande plan”, verzucht Balder.

“Als ze morgen zeggen dat ik mag aansluiten, dan zeg ik meteen ja. Toen Sint-Pancras later deel ging uitmaken van de gemeente Heerhugowaard heb ik het nogmaals aangekaart. Maar het moet over zoveel lagen, dat ik allang met pensioen ben tegen de tijd dat het een keer mag. Het gas wordt nooit meer 0,21 euro. Ik blijf rekenen, maar als het niet uit kan, dan houdt het tulpen kweken, het mooiste werk wat er is, gewoon op.”