Hoewel het dit jaar gepresenteerde overheidsbeleid (Actieplan hybride warmtepompen en Beleidsprogramma versnelling verduurzaming gebouwde omgeving) zich vooral richt op een versnelde uitrol van warmtepomp, blijft het van groot belang om ook naar de kwaliteit van het apparaat te blijven kijken. Een warmtepomp die nu al meer circulair wordt gebouwd kan immers nu al kostbare grondstoffen besparen.

Als de warmtepompsector kijkt naar het verduurzamen van zijn eigen product, dan kijkt het te veel naar het energieverbruik in de gebruiksfase en te weinig aan een echt circulair product vindt Olaf Oosting, directielid en senior adviseur duurzaamheid en circulariteit bij Valstar Simonis.

En dat is zonde, want behalve dat een circulair product meer duurzaam is, kan het ook kostbare en schaarse grondstoffen, chips en materialen schelen. “De hybride warmtepomp wordt nu in de markt gezet als dé tussenstap richting een aardgasvrije toekomst, maar dat signaleert ook de tijdelijkheid van het product. Juist daarom is het beter om gelijk circulaire materialen en producten te gebruiken.”

Fabrikanten zouden daarmee gelijk voorbereid zijn op het Digital materials passport dat de Europese Commissie gaat invoeren. “Dat paspoort komt er sowieso binnen twee jaar, dus waarom zouden fabrikanten daar niet nu al mee aan de slag gaan. We moeten daarmee ook verder in de toekomst kijken, richting de gewenste eindsituatie. Dat zou de basis moeten zijn.”

Circulariteit zou daarom een standaard onderdeel van een aanbesteding moeten worden, zo stelt Oosting. “Dan dwing je partijen om gelijk al in de beginfase over circulariteit na te denken. Niet alleen over de materialen, maar ook over de kwalitatieve levensduur van de gehele installatie. Een product dat langer een hoog rendement kan leveren hoeft minder snel worden vervangen.”

Ook prefabricage kan de warmtepomp ten goede komen
Een andere mogelijke innovatie die ook meer gestandaardiseerd zou kunnen worden is prefabricage. “We hebben meerdere skids prefab gebouwd, maar we zijn nog aan het onderzoeken hoeveel tijd dat nou kan besparen”, aldus Peter Wagenmakers, adviseur bij het Kenniscentrum Energietransitie van de Breman Installatiegroep.

“Het gaat misschien niet de helft van de installatietijd schelen, maar het gaat zeker sneller. We moeten niet naar één oplossing kijken, maar oplossingen combineren. Ik denk dat die bereidheid er is, omdat iedereen de uitdaging ziet waarvoor Nederland staat.”

Daarvoor is het volgens hem belangrijk dat verschillende sectorpartijen met elkaar in gesprek blijven om het product en het installatieproces te verbeteren. “Dat hoeft echt niet altijd tot volledige standaardisatie te leiden, want een fabrikant wil natuurlijk een uniek product op de markt brengen. Maar samen door zoveel mogelijk te leren van elkaar kunnen we de warmtetransitie versnellen.”

Wanneer komt de hybride cv-ketel?
Een innovatie waarvan Puk van Meegeren, programmamanager bij Milieu Centraal, hoopt dat de fabrikanten het snel zullen oppakken is de all-electric ready-functie. “Dan hoef je niet de volledige levensduur van een hybride warmtepomp uit te zitten voordat je overgaat op een all-electric. Dan kan de consument doorschakelen wanneer het hun uitkomt of zodra de mate van isolatie het toestaat.”

Ook Kornelis Blok, professor energiesysteemanalyse aan de TU Delft en IPCC-auteur, hoopt dat alle sectorpartijen verder blijven kijken dan de komende jaren. “Het is bijvoorbeeld goed om nu al naar combinaties van technieken te kijken. Welke kunnen goed samenwerken en kunnen wellicht nóg hogere reductiedoelen aan, of kunnen we straks inzetten bij de moeilijk te verduurzamen woningen.”

Een manier om nu al naar gecombineerde technieken te kijken is door het huidige ontwerp van de hybride warmtepompinstallatie nog eens te heroverwegen denkt Wagenmakers.

“Hybride warmtepompinstallaties worden echt als twee losse producten geleverd: de hybride warmtepomp en de cv-ketel. Waarom zou dat niet in één apparaat kunnen? Dan hoeft de installateur maar een apparaat op te hangen en ook maar een keer de elektriciteit en warmteleidingen aan te sluiten. Dat scheelt tijd, materiaal en dus kosten.”

Impact op het elektriciteitsnet wordt gemonitord
Zeker als er meer gestuurd gaat worden op standaardisatie is het belangrijk dat de standaardproducten, -dienstverlening, -processen en -systemen goed in het energiesysteem van de toekomst passen. Als daar niet goed voor nagedacht wordt is het wachten op problemen met onder andere het elektriciteitsnet.

“We moeten de uitrol van de (hybride) warmtepomp gaan sturen in combinatie met zowel het elektriciteitsnet als het gehele energiesysteem. Dan denk ik bijvoorbeeld aan warmtepompen die in de toekomst kunnen doorschakelen naar groene waterstof of groen gas als er minder hernieuwbare elektriciteit voorhanden is”, aldus Blok.

“Het net is te instabiel en de verzwaring kan het tempo van de energietransitie niet volgen, daarom kunnen we ook niet te abrupt te werk gaan”, stelt Arthur van Schayk, algemeen directeur van Remeha. Mede daarom werkt Remeha al aan een all in one-versie.

“Een hybride warmtepomp levert natuurlijk een gasbesparing tot 70 procent op. De overige 30 procent wordt nu met aardgas opgevangen, maar dat moet natuurlijk groen gas worden. Wij gaan een hybride warmtepomp brengen die meer kan inspelen op de toelevering van groene stroom én groen gas, vanwege de prijsverschillen kan dat ook profijtelijk zijn.”

De impact op het elektriciteitsnet is volgens Frank Agterberg, voorzitter van de Vereniging Warmtepompen, een hele belangrijke randvoorwaarde, daarom is er in het Actieplan hybride warmtepompen afgesproken om die impact goed te monitoren.

“Daarnaast zijn de koudemiddelen nog een belangrijk punt om als sector aan te werken, vanwege de impact van F-gassen. Het liefst willen we natuurlijk koudemiddelen met een zo laag mogelijk GWP (global warming potential), maar de huidige koudemiddelen hebben een goede performance en daarmee een goede totale klimaatprestatie. Daarin moet een balans worden gevonden.”

Dit artikel is eerder gepubliceerd in het Warmtepomp Trendrapport 2023, een gezamenlijke uitgave van Warmte365 en Dutch New Energy Research. Wilt u het hele rapport lezen met alle trendanalyses en marktdata? Klik dan hier.