Aardgas: de blinde vlek in ons defensiebeleid
03.12.2025 Atse van Pelt Projectleider Energie & Grondstoffen bij Natuur & Milieu
Nu de NAVO-landen hun defensie-uitgaven fors opschroeven, gaat het debat vooral over tanks, drones en munitie. 1,5% van de NAVO-investeringen is echter bedoeld om kritieke infrastructuur en maatschappelijke weerbaarheid te verbeteren. Binnen deze investeringen blijft één strategische kwetsbaarheid opvallend onderbelicht: ons aardgasverbruik. Opvallend, want wie afhankelijk is van buitenlandse energie is militair én economisch kwetsbaar. Het is daarom van cruciaal strategisch belang om de 1,5% van de NAVO-norm ook aan te wenden voor verlaging van ons aardgasverbruik.
Nederland gasland
Die noodzaak is nieuw. Decennia lang heeft Nederland gasland ons namelijk energieonafhankelijk gehouden. Een betrouwbare, goedkope en haast onuitputbare bron van aardgas onder de grond in onze Noordelijke provincies heeft Nederland zelfs het centrum van aardgasleveringen in Noordwest-Europa gemaakt. Door aardbevingen en schade aan gebouwen in Groningen en Friesland is in 2023 echter terecht de aardgaswinning definitief gestopt. De recente zware aardbeving in Groningen is wederom een herinnering dat dit het juiste besluit is.
Nederland bevindt zich qua energieonafhankelijkheid inmiddels in een volstrekt nieuwe situatie. We zien een structurele stijging in gasprijzen die vooral komt door afhankelijkheid van duur - en vervuilend - Amerikaans LNG, dat inmiddels bijna 30% van onze gasvoorziening dekt. Noorwegen levert een aanzienlijk deel van ons aardgas en de rest komt uit eigen productie en import uit onder andere Azerbeidzjan, Noord Afrika en Rusland. De 100 miljard m3 die we nog uit de gasvelden in de Noordzee zouden kunnen winnen is amper genoeg voor drie jaar gasverbruik.
Nederland is acuut kwetsbaar
Die buitenlandse afhankelijkheid maakt ons kwetsbaar. Aan het begin van de oorlog in Oekraïne liet Rusland zien hoe effectief aardgas als wapen kan worden ingezet. Door de gastoevoer af te knijpen, stegen de inkoopprijzen voor gas met een factor 10. Een periode van onrust volgde: energieleveranciers durfden geen contracten meer aan te bieden met vaste tarieven, veel lage en middeninkomens hadden moeite om de energierekening te betalen en de inflatie rees de pan uit. De oplossing was duidelijk: veel minder aardgas verbruiken. Warmtepompen vlogen over de toonbank, een prijsplafond dempte de ergste gevolgen en infrastructuur werd opgezet om aardgas uit andere landen te kunnen importeren. In korte tijd werd de afhankelijkheid van Rusland afgebouwd en normaliseerden de gasprijzen.
Maar met de toenemende internationale spanningen is het niet ondenkbaar dat zo’n crisis opnieuw plaatsvindt. Nederland kan slechts één stookseizoen overbruggen, zolang de gasopslagen gevuld zijn en toeleveringsketens stabiel blijven. Raakt het aardgas echter op, dan blijven woningen koud, stokt de gasafhankelijke industrie en zullen de gascentrales het elektriciteitsnet niet kunnen balanceren - met reëel risico dat het licht uit gaat.
Minder aardgas, meer veiligheid
Dit is waarom we Nederland moeten losweken uit de invloed van buitenlandse energie en van kwetsbaarheid voor hybride oorlogsvoering. Met de nieuwe NAVO-norm investeren NAVO-landen 3,5% van het BBP in defensie. Nog eens 1,5% van het BBP wordt besteed aan bredere investeringen zoals maatschappelijke weerbaarheid en infrastructuur. Juist daar hoort het verminderen van aardgasverbruik een centrale plek te krijgen want aardgasreductie is passieve defensie.
Hoe we dat kunnen doen? Grootschalige en gecoördineerde inzet op het versneld aardgasvrij maken van woningen, versneld uitrollen van toekomstbestendige elektriciteitsinfrastructuur, investeren in hernieuwbare elektriciteitsopwekking en een aardgasvrije industrie.
Door nu te kiezen voor minder aardgas, bouwen we aan een Nederland dat niet alleen schoner is, maar ook veiliger en veerkrachtiger.
