Sinds het isolatiebedrijf IsoSun in april van 2023 voor de rechter werd gesleept voor niet grondig genoeg onderzoek naar de aanwezigheid van vleermuizen bij hun isolatiewerkzaamheden en de Raad van State heeft besloten dat dit voortaan wel grondig gedaan moet worden, is de markt voor spouwmuurisolatie flink afgenomen. De laatste maanden zijn er ontwikkelingen op het gebied van natuurvriendelijk isoleren die de markt ten goede moeten komen. Ondertussen is de markt terughoudend terwijl de noodzaak voor verduurzamingsmaatregelen aan blijft. De regels blijven verwarrend en de toekomst voor isolatiebedrijven onzeker. Warmte365 zocht uit welke regels er nu gelden en welke nieuwe technologieën de markt uit het slop moeten gaan trekken.

In april 2023 IsoSun voor de rechter gesleept door de Regionale Uitvoeringsdienst (RUD). Zij vonden dat de methode van IsoSun bij het onderzoek naar de aanwezigheid van vleermuizen in de spouwmure onvoldoende was. Zij deden dit door gaatjes te moren in de muur om vervolgens met een camera te kijken of de dieren aanwezig zijn.

De vleermuis is een beschermde diersoort, dit houdt in dat ze niet gedood, of gevangen mogen worden. Ook mogen de dieren niet worden verstoord in hun natuurlijke habitat en mogen hun voortplantingsplaatsen of rustplaatsen niet bewust of onbewust worden vernield. Vleermuizen nestelen graag in warme, donkere, droge en afgeschermde ruimtes zoals onder de dakpannen of in de spouwmuur.

In augustus 2023 heeft Raad van State bepaald dat er ecologisch onderzoek gedaan moet worden om te voorkomende dat er vleermuizen worden gedood bij isoleren. In de uitspraak schreef de raad: “Om te voldoen aan die onderzoeksverplichting moet IsoSun ecologisch onderzoek (lees: een quickscan) en, indien daartoe aanleiding bestaat, nader ecologisch onderzoek (laten) uitvoeren.”

Een quickscan houdt in dat er een bedrijf komt kijken of er de mogelijkheid bestaat dat er vleermuizen aanwezig zijn in de te isoleren woning door met akoestische apparatuur te luisteren naar vleermuisgeluiden, te zoeken naar uitwerpselen of door te kijken of er vleermuizen in de buurt zitten. Als dit het geval is moet er een ecologisch onderzoek plaats vinden.

Dit ecologische onderzoek omvat meerdere bezoeken van een instantie die volgens het vleermuisprotocol vanuit het Netwerk Groene Bureaus handelt. De instantie doet dan grondig onderzoek naar de aanwezigheid van vleermuizen. Het onderzoek mag alleen in de periode van april tot oktober worden uitgevoerd. Het onderzoek duurt lang en is vaak kostbaar. Hierdoor betekent het dat de mogelijkheid op de aanwezigheid van vleermuizen er al vaak voor zorgt dat er niet geïsoleerd zal worden.

In september 2023 kondigde Vereniging Eigen Huis (VEH) daarom ook aan te stoppen met het bieden van hulp spouwmuurisolatie door vleermuizenproblematiek. Huiseigenaren konden via Vereniging Eigen Huis een gecertificeerd bedrijf inhuren. "Dat betekent ook dat de verduurzaming van slecht geïsoleerde woningen flink zal vertragen en het energieverbruik – en dus de rekening – niet omlaag zal gaan", stelde VEH-directeur Cindy Kremer.

De maatregelen hebben een flinke impact. De vraag naar isolatiemaatregelen nam af en bedrijven kregen het lastig. Om dit tegen te gaan kwam er in begin 2024 een tijdelijke methode toch te kunnen isoleren.

Natuurvriendelijk isoleren
Om toch door te kunnen gaan met het isoleren van woningen komt er een tijdelijke werkwijze. Deze methode omvat het natuurvrij maken van de spouwmuren. Dit kan echter alleen in de maanden augustus, september en oktober omdat de vleermuizen dan niet in winterslaap zijn. De vleermuizen komen halverwege maart pas weer uit winterslaap en gaan in april beginnen met de kraamtijd, waarin ze ook niet uit de spouwmuren gehaald mogen worden.

Natuurvriendelijk isoleren is wel mogelijk. Bij natuurvriendelijk isoleren krijgen de vleermuizen een kans om te vertrekken of worden netjes herplaatst. Dit is echter duurder dan normaal isoleren. Daarom wil het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) de subsidie met 2,50 euro per vierkante meter verhogen om te compenseren voor de bijkomende kosten van natuurvriendelijk isoleren. Ook mogen, over die komende drie jaar maar 6 procent van de huizen per wijk worden geïsoleerd op deze manier.

Onderzoeksbureau W/E adviseurs rekende uit dat bij het werken met een natuurkalender, zoals nu in de tijdelijke werkwijze is opgenomen, ongeveer 200.000 woningen kunnen worden geïsoleerd tot aan 2030. Zonder het ingrijpen van de Raad van State was dit 550.000. Met de toepassing van gevalideerde opsporingsmethoden zoals het natuurvriendelijk isoleren zijn dat zo’n 338.000 woningen.

Vleermuis DNA
De laatste ontwikkeling op het gebied van vleermuisdetectie is de innovatieve onderzoeksmethode met e-DNA. Deze onderzoeksmethode is kansrijk om het natuurvriendelijk isoleren van spouwmuren sneller en goedkoper te maken. Door gebruik te maken van e-DNA kan er snel en relatief goedkoop worden bepaald of er vleermuizen of andere beschermde diersoorten aanwezig zijn. Als dit niet het geval is kan de woning snel worden geïsoleerd. Minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en staatssecretaris Jean Rummenie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, stellen in een brief aan de Tweede Kamer dat ze deze methode daarom als ‘erkende maatregel’ in de Omgevingsregeling willen opnemen.

Minister Keijzer stelt wel dat de balans tussen het halen van de energiedoelen door middel van isolatie en beschermen van de vleermuis, te veel richting de vleermuis hangt. “Hoe zorgen we ervoor dat vleermuizen niet langer gaan boven het belang van woningzoekenden, van jonge mensen die een gezin willen gaan starten? Zijn onze procedures niet wat uit het lood geslagen? Volgens mij wel”, zegt ze vergadering over de begroting van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening 2025.