In 1700 deden de Italianen het al: na een warme dag gingen ’s nachts beneden de luiken voor de ramen los en zette men een dakluik naar de sterren open. Door ‘de trek’ naar boven koelde het huis weer heerlijk af: passief koelen avant la lettre. Carl Peter Goossen van Bouwnext is als ontwerpmanager betrokken bij veel passiefhuis- en nul-op-de-meterprojecten en vertelt over het hedendaagse zomernachtventilatieluik.

“Ik ben er enthousiast over omdat het werkt en we ermee kunnen rekenen vanuit passief-huisconcepten. Hoe beter je isoleert, des te beter je ook moet koelen. Gelukkig koelen de Nederlandse nachten altijd behoorlijk goed af, zelfs in de warme zomermaanden. Bij een hittegolf waarbij de thermometer overdag de 35 graden Celsius aantikt, koelt het ’s nachts meestal toch nog af tot een graad of 16 rond 6 uur in de morgen. Statistisch gezien zijn er maar twee nachten per jaar die boven de 20 graden blijven”, aldus Goossen.

Een oersimpel systeem
Bij nieuwbouw en renovatie krijg je te maken met goed geïsoleerde en kierdichte woningen. Prachtig voor de besparing, iets minder als je zomers zwetend wakker ligt. Dus moeten er maatregelen worden genomen om oververhitting tegen te gaan. Uiteraard kan dat met ‘actief’ koelen - door een warmtepomp – maar ook heel goed ‘passief’, met een zomernachtventilatieluik. Het is een oersimpel systeem, maar het blijkt dat veel Nederlanders het toch niet goed snappen: die zetten liever overdag een raampje open.

Zomernachtventilatie berust op het principe dat de bewoner van een grondgebonden woning ’s nachts een luik in de woonkamer en slaapkamers open kan zetten en op zolder een dakraam. Daardoor ontstaat natuurlijke trek in het huis en koelt de constructie tijdens de nacht af. Maar kan ik dan niet gewoon een raampje of dakraam openzetten? Goossen: “Uiteraard is dat ook een optie, dat deden onze moeders tenslotte ook altijd, alleen daar komen muggen en inbrekers vrij gemakkelijk door binnen. Een luik is daardoor, zeker in nieuwbouw, een betere optie.”

Nederlanders snappen het niet zo goed
Wel moet de bewoner dit principe van koeling goed snappen. Nederlanders hebben bij warm weer de neiging de ramen juist overdag open te zetten en dat werkt natuurlijk contra. Bouwnext maakt inmiddels geen enkel project meer zonder. Goossen: “Wij hebben berekend dat met een zomernachtventilatieluik de woning maar 20 uur per jaar warmer dan 25 graden zal zijn. Zonder het luik zou dit maar liefst 800 uur zijn. Met een bypass in de WTW alleen, haal je het niet.”

'Het zomernachtventilatieluik is een prima low-tech-oplossing om oververhitting te voorkomen'

Hoe komt het dan dat we het zomernachtventilatieluik nog zo weinig tegenkomen? “In de EPG was er geen mogelijkheid om zomernachtventilatie op te nemen en omdat het effect niet terugkomt in de cijfers werden ze door veel aannemers wegbezuinigd. En dat is doodzonde want wie wel eens ‘passiefhuis’ heeft berekend kent het nut, maar bij een grote groep bouwers is het onbekend. Gelukkig hebben we nu de BENG-berekening met TO-juli waardoor de zomernachtventilatie wel goed berekend kan worden. Een combinatie van een warmtepomp met koeling en zomernachtventilatie scoort veel beter dan alleen een actieve koeling. Voor de berekenaars: dan wordt de koeling ten volle met drie maanden gerekend met een verhoging van BENG 1 met 5 kWh/m2y terwijl in combinatie met zomernachtventilatie dit nog maar 0,5 kWh/m2y is”, beweert Goossen.

Kort gezegd is het zomernachtventilatieluik een prima low-tech-oplossing om oververhitting van een woning te voorkomen, mits het goed gebruikt wordt. Goossen: “De Nederlander moet leren zijn huis overdag bij hitte potdicht te houden. Ramen, zonwering en desnoods gordijnen gesloten en ’s nachts alles open. Laat hem iets meer gaan denken zoals een Zuid-Europeaan.”