Het aantal airco’s dat de afgelopen jaren geplaatst is in woonhuizen is enorm gegroeid. Cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek laten zien dat inmiddels een op de acht woningen er een heeft en dat er zo’n 300.000 airco’s, of lucht-lucht-warmtepompen, per jaar worden geplaatst. Dat is mooi voor de branche, maar hoe verhoudt zich dit tot de energietransitie en het aardgasvrij maken van woningen?

Zoals bekend kunnen de meeste lucht-lucht-warmtepompen ook verwarmen en dat kan, voor de consument die van zijn hoge gas- of warmtenota af wil, ook een reden zijn voor aanschaf. Het klinkt als twee vliegen in één klap: in de zomer een koel huis en in de winter minder gas- of warmteverbruik.

Tussenseizoenen perfect voor zuinig gebruik
Het aantal warme dagen gaat deze eeuw fors oplopen. Met die wetenschap moeten we bij woningen naar een robuuste oplossing ten aanzien van verwarmen én koelen. Een airco kan beiden, maar de efficiëntie laat te wensen over, zeker als hij hard moet draaien bij extreme buitentemperaturen. Hij draait het zuinigste als het verschil tussen binnen en buiten niet al te groot is.

De tussenseizoenen zijn dus perfect voor het zuinig gebruik van de airco, maar op de allerwarmste en koudste dagen scoort deze aanzienlijk minder. Aangezien het aantal echt koude dagen in de winter lijkt af te nemen en het aantal hete dagen in de zomer toeneemt, is het zeker belangrijk om te kijken waar dit heen gaat.

Robert Jan van Egmond, programmamanager duurzame warmte en koude bij TKI Urban Energy: “Als je in elke ruimte van je huis een airco installeert heb je een aardgasvrije oplossing en maak je het op water gebaseerde afgiftesysteem overbodig. Maar als je je afgiftesysteem en de gasketel laat zitten om bij te laten warmen op de koudste dagen, dan ontstaat een hybride oplossing.”

‘Investeer liever in een warmtepomp die ook kan koelen’
“Zomercomfort is een kans voor de energietransitie. Installeer liever een warmtepomp die ook kan koelen. Uiteraard krijg je het daarmee minder koel dan met een airco, maar genoeg om het toch lekker te hebben. Je bent aardgasvrij én energiezuiniger. Investeer je daarbij ook in bijvoorbeeld zonwering, dan komt er ook veel minder warmte binnen”, zegt Van Egmond.

“Maar het brein van de consument werkt helaas als volgt: ‘ik wil het koel hebben, dus ik koop een airco’. Voor die paar dagen per jaar dat het snikheet is, is de consument bereid een buiten- en binnendeel te plaatsen, maar als je hem voorstelt zijn huis aardgasvrij te maken begint hij moord en brand te schreeuwen. Ik vind het nog steeds verbazingwekkend hoeveel geld men bereid is te investeren in een airco om die paar hete dagen per jaar door te komen. Dan bestaat er ineens geen terugverdientijd meer. Sterker nog: het kost alleen maar geld want men zet hem bij warme dagen behoorlijk koud en dat vreet stroom”, vervolgt hij.

“De huiseigenaar zou juist naar verwarmen én koelen het jaar rond moeten kijken. Hier ligt een taak voor de installateur. Die zegt nu nog te vaak: ‘De klant wil een airco, dus plaats ik een airco.’ En die klant verwarmt dan nog steeds met een cv-ketel. Adviseer dan liever een oplossing die jaar rond een oplossing is én die leidt tot aardgasvrij of tenminste hybride.”

‘Als je het budget voor de airco uitgeeft aan een jaarronde oplossing komt er vaart in de energietransitie’
“Zo schiet het niet erg op voor de energietransitie. Er zijn publiekscampagnes nodig om deze manier van denken meer onder de aandacht te krijgen. Want als men het budget dat men voor een airco wil uitgeven nu eens aan een jaarronde oplossing besteedt en meteen de stap naar hybride of aardgasvrij maakt, dan komt er echt vaart in”, aldus Van Egmond.

“Bij bestaande bouw is de warmtevraag nog vrij hoog, maar voor de huidige nieuwbouw gaat volgens berekeningen de koude- en warmtevraag medio 2050 al naar een gelijke verdeling over het seizoen. In utiliteitsbouw is vaak al sprake van een grotere koudevraag dan warmtevraag. Als een wijk met utiliteitspanden naast een woonwijk staat, is het natuurlijk de moeite waard vraag en aanbod hier bij elkaar te brengen via een WKO. Zo kunnen netto warmte- of koudevragende gebouwen van elkaar profiteren. Hier is dan wel een regierol weggelegd voor gemeenten, logischerwijs kan een huis- of gebouweigenaar dit niet zelf organiseren.”

Lees ook: Wat betekent de toenemende koelbehoefte voor de kansen van warmte- en koudenetten?

Warmtenetconfiguraties en koudevraag
“In een recente studie van LPB Sight is gekeken naar de milieuprestaties van warmtenetconfiguraties. Bij de diverse configuraties is daarin al meegenomen dat er naast een warmtevraag ook een koudevraag gaat ontstaan. Er mag dus worden verwacht dat huis- en gebouweigenaren die op een warmtenet zijn aangesloten op termijn ook een koelfaciliteit zullen gaan aanleggen”, zegt Van Egmond.

Lees ook: Grondgebonden, midden en lage temperatuur warmtenetten hebben grotere milieu-impact dan zeer lage temperatuur en gestapelde bouw

"Als je er bovendien van uitgaat dat woningen en gebouwen door steeds strakkere regels ook energetisch zullen verbeteren door isolatiestappen en dat daarmee de warmtevraag steeds verder zal afnemen, lijkt het een no brainer om altijd een integrale, jaarronde en toekomstvaste oplossing na te streven. Dus door naast een aardgasvrije oplossing voor warmte ook koude structureel mee te nemen bij energierenovaties."

Ideaal lijken daarbij volgens het onderzoek lage temperatuur (LT)-uitwisselingsnetten waarbij iedereen die wil koelen en dus restwarmte heeft dit erop kwijt kan en iedereen die wil verwarmen dit ervan kan onttrekken. De opwaardering voor de verwarming en het maken van warm tapwater vindt vervolgens in de woning plaats met een individuele warmtepomp die de LT-warmte uit het net gebruikt als bron. "Dergelijke oplossingen blijken qua materialen en energieverbruik beter te presteren dan de individuele lucht-water-warmtepompoplossing en het is bijvoorbeeld ook een oplossing voor esthetische en geluidsissues doordat buitenunits niet meer nodig zijn”, aldus Van Egmond.

"En dan hebben we het nog niet gehad over het comfort- en geluidsverschil tussen de conventionele verwarmingsmethoden en airco. We zijn in Nederland gewend onze woningen met afgiftesystemen te verwarmen middels stralingswarmte. Dat is bij een airco natuurlijk anders, daarmee creëer je meer luchtstroming in je huis en dat geeft een heel ander soort comfort."

De airco lijkt dus een bedreiging en een kans
De kans is dat men er ook mee gaat verwarmen in plaats van met aardgas, maar aangezien de airco vaak alleen in één ruimte wordt geïnstalleerd is het geen oplossing voor de winter. Een voordeel van de airco is dat hij ook ontvochtigt. Uit onderzoek blijkt dat mensen het tot 27 graden Celsius redelijk comfortabel blijven hebben. Met zonwering en een warmtepomp kun je de woning veelal onder die 27 graden Celsius houden, maar je creëert geen echte kou. Die luxe krijg je alleen met een airco.

"De uitkomst blijft dus dat de consument makkelijk geld uitgeeft aan zomercomfort, maar veel lastiger te verleiden is tot de uitgave voor een warmtepomp die ook de verwarming verduurzaamt. Naar mijn idee moet de branche eens nadenken hoe zij als warmtepompbranche de warmte- en koudepompbranche kunnen worden. Zodat het geld, dat mensen over hebben voor zomercomfort, in te zetten voor een jaarronde oplossing. De investering voor de zomer zou men zelfs in de winter nog een beetje kunnen terugverdienen”, besluit Van Egmond.  

Deel 2 van deze artikelenreeks lees je op 7 september