In verschillende bestuurslagen worden de doelstellingen uit het Klimaatakkoord momenteel omgezet in plannen voor concrete uitvoering. Van welke scenario’s wordt daarbij uitgegaan en welke rol kunnen warmtepompen daarbij spelen?

Tijdens het Warmtepompcongres gaf Casper Tigchelaar, onderzoeker bij de afdeling energietransitiestudies van TNO, en betrokken bij het doorberekenen van de plannen van het Planbureau voor de Leefomgeving, een overzicht.

Tigchelaar: “Ik geef advies aan beleidsmakers om de energietransitie een boost te geven. En die energietransitie in de gebouwde omgeving gaat heel erg goed, maar nog niet goed genoeg. Dat zit hem vooral in de bestaande bouw. In 2020 zijn er 1,2 miljoen isolatiemaatregelen in bestaande woningen gerealiseerd. Ook de vervanging van fossiele verwarmingsinstallaties door duurzamere oplossingen gaat goed. Dit wordt lang niet allemaal bekostigd met subsidies. Veel mensen doen dit uit eigen zak omdat de cv-ketel vervangen moet worden, omdat ze gaan verbouwen of omdat ze meer comfort willen.”

‘De groei in bestaande bouw komt niet goed van de grond’

Maar het beleid moet ambitieuzer: de CO2-emissie is sinds 1995 met een derde naar beneden gegaan en de prognose is dat hij tot 2030 blijft afnemen, maar we gaan de doelstellingen van het Klimaatakkoord niet halen.  

“Als ik kijk naar voorspellingen in de groei van stadsverwarming en warmtepompen, dan zie ik dat beiden doorgroeien, maar warmtepompen doen dit veel sneller”, beweert de onderzoeker. “In 2030 zal er dan ook meer warmte uit warmtepompen dan uit stadsverwarming komen. Die warmtepompengroei zit vooral in de nieuwbouw en dat komt omdat stadsverwarming meer voorkomt in uitbreidingswijken. De groei in bestaande bouw komt nog niet goed van de grond. Hoe gaan we ervoor zorgen dat dit beter gaat lopen?”

Wat gaat er mis?
Wat gaat er volgens de onderzoeker mis? “Er wordt teveel gekeken naar één woning of één wijk, maar niet naar heel Nederland. De vragen die moeten worden beantwoord zijn: waar moet de energie vandaan komen? Hoe gaat het met de verzwaring van het elektriciteitsnetwerk, welke installaties zetten we in de woningen en hoe gaan we zorgen dat er goed geïsoleerd wordt zodat er ook minder hernieuwbare energie nodig is?”

Tigchelaar: “Bij het doorberekenen van het Klimaatakkoord hebben wij bekeken hoeveel woningen aardgasvrij kunnen worden. Het Klimaatakkoord geeft aan dat dit 1,5 miljoen woningen moeten zijn in 2030. Als alles meezit zal volgens onze berekeningen de bovengrens de 1,2 miljoen woningen aantikken, maar de ondergrens geeft 200.000 woningen aan. Op dit moment zitten we dicht tegen de ondergrens aan. Als je bekijkt welke technieken hiervoor gebruikt gaan worden, dan denken wij: een derde warmtenetten, een derde hybride-warmtepompen en een derde all electric-warmtepompen.”

Wat moet er gebeuren?
Om die bovengrens te bereiken geeft de onderzoeker aan dat er verschillende opties zijn. Dan moet je denken aan subsidies, aantrekkelijke financiering en het aanpassen van de energiebelasting en wetgeving. Ook moet er meer worden ingezet op de wijkaanpak en moeten er een kostendaling en aantrekkelijke concepten voor de eindklant komen.

Van bovengenoemde mogelijkheden zijn de subsidies en aantrekkelijke financiering al gerealiseerd. Tevens komt er een verschuiving van belasting op elektriciteit naar gas. Maar er is nog steeds geen nieuwe Warmtewet of aansluitplicht en de wijkaanpak verloopt moeizaam. De kostendaling of aantrekkelijke concepten voor de Nederlander zijn nog niet gerealiseerd.

Hieruit kun je opmaken dat het Rijk wel al een en ander heeft gedaan, maar dat de markt achterblijft. Tigchelaar: “Ik denk dat dit probleem te maken heeft met tijdgebrek in de sector. Ze kunnen nu al bijna niet aan de vraag voldoen. Dit zorgt ervoor dat er weinig innovatiedrang is en er daardoor geen kostendaling in zicht is.”

Dit artikel  is geschreven naar aanleiding van het Warmtepompcongres  op 14 oktober 2021. Het congres is onderdeel van de Vakbeurs Energie in de Brabanthallen.