“Dit is een oorlog tegen onze energie, een oorlog tegen onze economie, een oorlog tegen onze waarden en een oorlog tegen onze toekomst”, zo zei Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, in de jaarlijkse State of the Union. De Commissie stelt drie zaken voor: verplichte energiebesparing voor de Europese lidstaten, een inkomstenplafond van 180 euro per megawattuur en een tijdelijke solidariteitsbijdrage voor de overwinsten van bedrijven die niet onder het inkomstenplafond vallen.

Sinds 2010 geeft de voorzitter van de Europese Commissie ieder jaar in de State of the Union de balans over hoe de Europese Unie ervoor staat. Ook worden de belangrijkste plannen van de Commissie voor het komende jaar uiteen gezet. Vergelijkbaar met de jaarlijkse State of the Union die de president van de Verenigde Staten geeft aan de leden van het Amerikaanse Congres over de staat van het land.

In haar toespraak kondigde Von der Leyen een noodinterventie op de Europese energiemarkten aan om de huidige dramatische prijsstijgingen aan te pakken. Het was al enige tijd bekend dat de Europese Commissie hieraan werkte.

Lees ook: Europese Commissie overweegt gasprijsplafond en ontkoppeling gas- en stroomprijs

“De torenhoge elektriciteitsprijzen leggen nu om verschillende redenen de beperkingen van ons huidige ontwerp van de elektriciteitsmarkt bloot. Het is onder totaal andere omstandigheden en voor totaal andere doeleinden ontwikkeld. Het is niet meer geschikt voor het doel”, zei Von der Leyen.

Vraagvermindering
Allereerst zullen de Europese lidstaten hun energievraag terug moeten dringen. Zo stelt de Europese Commissie een verplichting voor om het elektriciteitsverbruik tijdens bepaalde piekuren met ten minste 5 procent te verminderen.

De lidstaten worden dan verplicht de vraag tijdens 10 procent van de verwachte piekuren te verminderen en de totale vraag naar elektriciteit tussen nu en 31 maart 2023 met ten minste 10 procent te verminderen.

Dit zou volgens de Commissie kunnen leiden tot een vermindering van het gasverbruik met 1,2 miljard kubieke meter deze winter. Eventuele compensatiemaatregelen zijn daarbij aan de lidstaten.

“Een noodzakelijk antwoord op de tekorten aan energie en de hoge energieprijzen”, volgens Frans Timmermans, uitvoerend vicevoorzitter van de Commissie.

“Terugdringing van de vraag is van fundamenteel belang voor het algemene succes van deze maatregelen: daardoor worden de energierekeningen verlaagd, wordt het voor Poetin onmogelijk om zijn energiebronnen als wapen te gebruiken, vermindert de uitstoot en wordt de energiemarkt weer in evenwicht gebracht.”

Een tijdelijk inkomstenplafond van 180 euro per megawattuur
Ten tweede stelt de Commissie een tijdelijk inkomstenplafond van 180 euro per megawattuur voor bepaalde elektriciteitsproducenten voor. Deze wekken elektriciteit op met technologieën met lagere kosten – zoals hernieuwbare energiebronnen, kernenergie en bruinkool – en leveren elektriciteit aan het net voor een prijs die lager is dan het prijsniveau voor marginale producenten.

Met een tijdelijk inkomstenplafond van 180 euro per megawattuur denkt de Commissie dat producenten hun investerings- en exploitatiekosten kunnen dekken, zonder afbreuk te doen aan nieuwe investeringen om de Europese energie- en klimaatdoelstellingen voor 2030 en 2050 te halen.

“Dit zal de lidstaten in staat stellen in deze moeilijke tijd inkomsten te genereren en te heroriënteren naar mensen in nood, zonder de werking van de markt op lange termijn te ondermijnen”, aldus Kadri Simson, Europees Commissaris voor Energie.

Inkomsten boven het plafond zullen door de lidstaten worden geïnd en worden gebruikt als compensatie voor burgers. Om deze kosten over de lidstaten te verspreiden hoopt de Commissie dat lidstaten onderlinge overeenkomsten zullen sluiten.

Een tijdelijke solidariteitsbijdrage voor de overwinsten
Ten slotte stelt de Commissie voor om een tijdelijke solidariteitsbijdrage voor de overwinsten uit activiteiten in de olie-, gas-, steenkool- en raffinaderijsectoren te vragen. Dit zou alleen gelden voor producenten die niet onder het inkomstenplafond gaan vallen.

“Bovenal maakt deze crisis echter duidelijk dat het tijdperk van goedkope fossiele brandstoffen voorbij is en dat we sneller moeten overschakelen op eigen hernieuwbare energie”, zo zei Timmermans.

De bijdrage zou door de lidstaten worden geïnd op winsten van 2022 die met minste 20 procent zijn gestegen, ten opzichte van de gemiddelde winst van de voorgaande drie jaar. Om deze ook weer in te zetten om burgers te kunnen compenseren. De heffingen zouden meer dan 140 miljard euro moeten opleveren.

Op 9 september hebben de ministers van Energie van de lidstaten tijdens een buitengewone zitting van de Raad Energie al hun goedkeuring gegeven aan de lopende werkzaamheden van de Commissie. De kans dat dit voorstel door het Europees Parlement en de Europese Raad wordt goedgekeurd is daarom zeer groot.

“De Russische agressie en manipulatie hebben gevolgen voor de mondiale en Europese energiemarkten, en we moeten vastberaden reageren”, stelt Von der Leyen. Zij kondigde eveneens een wet voor kritieke grondstoffen, zoals zeldzame aardmetalen en lithium, en een bank voor waterstof aan. Deze bank moet met 3 miljard euro de waterstofmarkt in Europa gaan stimuleren.

“Wij blijven ons eensgezind opstellen tegenover Poetin die de gasvoorziening tot een wapen heeft gemaakt en ervoor zorgen dat de gevolgen van de hoge gasprijzen voor onze elektriciteitskosten in deze uitzonderlijke tijden tot een minimum worden beperkt.”