De samenwerking tussen bewonersinitiatieven en gemeenten staat onder grote druk. Gemeenten vinden het lastig om de inwoners goed te bereiken, terwijl zij op hun beurt ervaren dat hun stem niet gehoord wordt. Een goede samenwerking is juist essentieel om de energietransitie te laten slagen, blijkt uit de Nationale Buurkrachtmonitor 2025. Buurkracht voert dat onderzoek jaarlijks uit.

Volgens de onderzoekers vinden inwoners dat ze pas heel laat bij de plannen voor de energietransitie betrokken worden, op het moment dat deze eigenlijk al vast liggen. Zij krijgen daardoor het gevoel dat hun inbreng eigenlijk alleen maar een formaliteit is. Financiën spelen daarbij ook een rol. Gemeenten hebben vaak moeite om flexibel met budgetten om te gaan, terwijl bewonersinitiatieven juist afhankelijk zijn van ondersteuning om echt impact te maken.

De onderzoekers doen in het rapport een aantal aanbevelingen om de band tussen de bewonersinitiatieven en de gemeente te verbeteren. Zo moet er de overstap worden gemaakt van losse, eenmalige acties naar een duurzame samenwerking die niet gebonden is aan een specifiek thema. Op die manier kan er beter worden afgestemd welke plannen bijdragen aan de doelstellingen van de gemeente.

De partijen moeten daarnaast hun blik verbreden en voor meer verbinding zorgen. “Hoewel de energietransitie een belangrijk thema blijft, merken we dat bewoners soms sneller in beweging komen bij andere onderwerpen, zoals vergroening, klimaatadaptatie of sociale activiteiten.”, zegt Roel Woudstra, directeur van Buurkracht. “Duurzaamheid staat zeker op de agenda, maar soms is een ander type actie of thema nodig om buren enthousiast te maken om samen aan de slag te gaan.”

Die inzichten werden in 2024 bevestigd, toen Buurkracht in samenwerking met de gemeenten Boxtel en Sint-Michielsgestel, Leeuwarden, Rotterdam en Zaanstad tegelijkertijd twaalf buurtteams wierf en activeerde. De betrokkenen kijken hierop terug als een leerzame ervaring.

Mediator als cruciale factor
Een ander belangrijk inzicht is volgens de onderzoekers is dat er via andere kanalen en thema’s vaak bewoners bereiken die anders buiten beeld blijven, maar wél willen meedoen. Volgens Brouwer is dat niet alleen waardevol voor de buurt zelf, maar ook voor de samenwerking met wijkmakelaars, wijkcoördinatoren en andere belangrijke stakeholders. Brouwer benadrukt dat ze hun rol niet willen overnemen, maar dat ze samen meer kunnen bereiken.

De monitor laat zien dat succesvolle initiatieven vaak steunen op een sterke verbinding tussen gemeenten en bewoners. Een cruciale factor hierin is de rol van een ‘mediator’, een onafhankelijke partij zoals Buurkracht of een vergelijkbare organisatie. Woudstra: “Je kunt ons zien als de brug tussen gemeente en bewoners. We begrijpen hoe de gemeente werkt, maar spreken ook de taal van de bewoners. Doordat we de bewoners helpen om zich goed te organiseren wordt het makkelijker om de samenwerking tussen gemeente en het initiatief te versterken.”