Wanneer men voor het eerst aardwarmte ging benutten is niet goed in te schatten. Wat wel bekend is dat de Duitse mineraloog Georgius Agricola al in de zestiende eeuw merkte dat de temperatuur in mijnen toenam naarmate hij dieper ging.

Later berekende Alexander von Humboldt, wetenschappelijk onderzoeksreiziger en tevens werkzaam in het Pruisische mijnwezen, deze toename in temperatuur: 3,8 graden Celsius voor elke 100 meter diepte. In 1740 werden de eerste moderne metingen uitgevoerd in de buurt van Belfort Frankrijk en sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw wordt er wereldwijd onderzoek gedaan naar aardwarmte.

IJsland, Nieuw-Zeeland en de VS
Uiteraard zijn er een aantal koplopers. Het zal niet verbazen dat IJsland in 1928 al is begonnen met het onderzoeken hoe ze geothermische vloeistoffen zouden kunnen gebruiken voor warmte. In 1950 zet Nieuw-Zeeland zijn eerste stappen voor het commercieel inzetten van aardwarmte en in 1960 gebruiken de VS geothermie voor de productie van elektriciteit. In 1990 worden geothermische warmtepompen gemeengoed en tegenwoordig gebruiken zo’n 83 landen wereldwijd geothermische energie.

Want er zijn vele voordelen; onafhankelijkheid van weersinvloeden en een continue gelijkmatige warmte. Ook is het op de lange termijn een van de voordeligste warmtebronnen, na de relatief grote investering in het begin is het operabel houden van de bron goedkoop en zeer voorspelbaar. Als Europa echt zou doorpakken kan aardwarmte in 25 procent van de Europese warmtevraag voorzien.

IJsland en Nederland zijn niet te vergelijken
Om eens te kijken wat Nederland kan leren van andere landen zou IJsland een logische eerste keus zijn. Maar daar is de situatie duidelijk anders dan in Nederland. In de vulkanische ondergrond van dit land loopt de temperatuur in de ondergrond sneller op. Daardoor hoeft men minder diep te boren voor een rendabele aardwarmtebron en is het gebruik van aardwarmte nog aantrekkelijker. Op IJsland is geothermie al jaar en dag een belangrijke bron van warmte én elektriciteit.

In andere delen van de wereld wordt geothermie vooral gebruikt voor de productie van elektriciteit. Heet water (stoom) van meer dan 100 graden Celsius wordt dan omgezet in elektriciteit. De vijf grootste producenten van elektriciteit zijn de VS (3.567 megawatt), de Filipijnen (1.868 megawatt), Indonesië (1.450 megawatt), Nieuw-Zeeland (980 megawatt) en Italië (944 megawatt). Net als in IJsland zit de geothermische energie in deze landen dichter aan het oppervlak, waardoor heel hoge temperatuur makkelijker winbaar is.

Zo doen Denemarken, Duitsland en Frankrijk het
Landen die wel vergelijkbaar zijn met Nederland qua ondergrond zijn Denemarken, Duitsland en Frankrijk. Hier zijn al tientallen geothermische doubletten in productie die warmte leveren. In het Bekken van Parijs, met in het midden de stad Parijs, haalt men bijvoorbeeld al sinds 1969 water voor verwarming uit de diepe ondergrond.

Toch lijkt geothermie in Nederland vaak vast te lopen in de ontwikkeling. Vaak heeft dit te maken met wet en regelgeving en de termijnen die gelden voor SDE-subsidie. Vergunningen rondkrijgen, het slaan van een put, dat heeft nu eenmaal meer tijd nodig dan het plaatsen van een warmtepomp, maar als de put er eenmaal is, is het een blijvertje. En dan is er nog de publieke opinie: mensen zijn vaak huiverig of zo’n boorput geen nieuwe problematiek als in Groningen veroorzaakt en vragen zich af of het drinkwater geen gevaar loopt.

Veiligheid drinkwater en geen tweede Groningen
Een groot verschil met gaswinning is dat er bij geothermie sprake is van een gesloten systeem; dezelfde hoeveelheid water die wordt opgepompt, wordt ook teruggepompt de bodem in. Hierdoor ontstaat er geen drukverschil in de bodem. Dit is een groot verschil met gaswinning; waarbij er alleen gas uit de bodem onttrokken wordt waardoor drukverschil in de bodem kan ontstaan.

Hans Bolscher, voorzitter van Geothermie Nederland, zegt op geothermie.nl: “Ook wij willen natuurlijk alleen veilig en verantwoord boren zonder risico’s voor drinkwater. Dat gebeurt nu ook; er zijn geen incidenten met drinkwater en er is altijd goed overleg met lokale autoriteiten en drinkwaterbedrijven. Er kunnen zich geen problemen met drinkwater voordoen omdat er geen aardwarmte wordt gewonnen in (gereserveerde) drinkwater gebieden. In de afgelopen tien jaar dat aardwarmte is gewonnen, is er op geen enkele plaats in Nederland sprake geweest van drinkwatervervuiling.”

Het tweede deel van deze reeks zal in het teken staan van de buurlanden en wat er daar anders gaat dan in Nederland.