Grootouders Voor het Klimaat, junior energiecoaches, lokale politieke partijen en energiecoöperaties zijn allemaal aanwezig bij de tweede editie van de Top van Onderop. Het idee dat klimaatactie ook van 'onderaf' kan komen staat op dit congres centraal. De vele voorbeelden laten zien welke stappen individuele burgers, bedrijven, energiecoöperaties en (burger) initiatieven zélf kunnen zetten. 

“Bij onze activiteiten, die winst opleveren, lijden wij tegelijk ook verlies - al is dit minder zichtbaar. De winsten benutten we voor onszèlf, de verliezen schuiven we lichtzinnig door naar de toekomstige bewoners, de generaties die na ons komen.” Het klinkt als een recente speech van een klimaatactivist, maar komt toch echt uit de kersttoespraak van Beatrix in 1988.

Daarmee opent theatermaker en schrijver Anouk Nuyens het congres. Voor een theaterstuk verzamelde zij een rits aan speeches over klimaatverandering. Toespraken die volgens haar uiteindelijk moeten aanzetten tot verandering. “Wij gaan in die lijn staan en het stokje doorgeven aan volgende generaties. Zodat we uiteindelijk kunnen denken bij het kijken van de nieuwe kersttoespraak ‘wat is het hier schitterend.’”

Nieuwe generatie aan het woord
Kinderen zorgen voor verandering. Waar volwassenen vaak ‘toch nog even verder zoeken’ of ‘wachten op een betere oplossing’ zijn kinderen eerlijk en ongecompliceerd. Vanuit dat oogpunt begon Arjen Lucius met junior energiecoaches. Dat zijn kinderen die via simpele challenges hun ouders, broertjes en zusjes meenemen in verduurzaming in huis.

Ondertussen zijn er al zo’n 20.000 van deze junior energiecoaches en een aantal van hen was ook in de zaal aanwezig. Op het podium vertelden zij vol enthousiasme hoe ze LED lampen hebben gekocht, spelletjes hebben gespeeld in plaats van televisie kijken of het gezin aansporen een trui aan te trekken in plaats van de verwarming omhoog draaien.

Vrede in de VvE
Hoe begin je aan het ingewikkelde traject van verduurzaming binnen een VvE? Daarover vertellen Jaap Hendriks en Michelle Zwartbol van het VvE transitie centrum Brabant (VTCB) in een van de kennissessies. De VTCB helpt VvE’s bij verduurzamen van de gebouwen, wat soms een lastig proces is in dit type organisatie. VvE’s staan over het algemeen niet op de radar van gemeentes en hebben een lange aanlooptijd.

Daarom helpt het VTCB VvE’s door ze informatie te bieden en te begeleiden bij het verduurzamen. Een ervaringsdeskundige vertelt hoe zij als voorzitter van een VvE de hulp heeft kunnen gebruiken. Als kersverse bestuurder van de VvE gooide zij het roer om, verzamelde informatie, ging persoonlijk de deuren langs, organiseerde een ALV met hoge opkomst en heeft zo uiteindelijk het gebouw weten te verduurzamen.

Junior klimaatspeech
Ook in het tweede plenaire deel van de dag komt de volgende generatie aan het woord via de verkiezing tot beste junior klimaatspeech, die kinderen uit de groepen 7 en 8 mochten insturen. Volgens juryvoorzitter Tessa van Beest hebben alle drie de genomineerde speeches mooie beeldspraak en een persoonlijke invalshoek.

“Als het zo doorgaat hebben de kinderen van nu als ze volwassen zijn een groot probleem. U moet niet alleen aan zichzelf denken maar ook aan de toekomst”, schrijft de een. “Een belofte maken is makkelijk, maar je eraan houden is moeilijker.” Trekt een ander de vergelijking met het opruimen van zijn kamer en politieke beloftes. Zijn vader blijft vragen of hij zijn kamer kan opruimen, maar doet het niet.

Liveverbinding met COP29
Vervolgens komt muzikant Fré het podium op. Zij vertelt dat ze niet zeker wist of ze klimaatactivist of muzikant wilde worden en besloot het allebei te doen. Ze zet zich in om de muziekindustrie te verduurzamen, maar hoopt vooral een duurzaam geluid te kunnen laten horen op het podium en zo letterlijk en figuurlijk mensen samen te brengen. “Als mensen verbonden zijn kunnen we meer veranderingen kwijt dan wanneer we elkaar kwijtraken.”

Dan wordt er overgeschakeld naar Azerbeidzjan waar de COP29 aan de gang is. Minister van Klimaat en Groene Groei Sophie Hermans vertelt dat er een goede energie hangt en er veel motivatie is om klimaatafspraken te maken. “Maar we zien soms ook verschillende ideeën en belangen als we met verschillende landen bij elkaar zitten. Toch hebben we gedeelde afspraken en moeten de klimaatafspraken nakomen worden.”

Dat onderschrijft klimaatgezant Jaime de Bourbon de Parme, die naast Hermans in de livestream staat. Hij ziet dat sommige olielanden het succes van de vorige COP proberen af te schaven. Volgens hem is het daarom extra belangrijk de ambities hoog te houden.

Hoe krijgen ze dan toch andere landen mee in klimaatambities? Hermans: “We hebben veel een op een gesprekken met ministers uit andere landen, op de gang maar ook in formele sessies. Ook zij hebben hun handtekening gezet, dus is het kijken wat wij vanuit de EU kunnen doen om ze te helpen.”

Ten slotte benadrukt Hermans het belang van de Top van Onderop. Hermans heeft ook nog niet van een ‘bottom up top’ uit andere landen gehoord, daarin vindt zij Nederland uniek. Ze zegt dat ze ook het belang van (lokale) burgerinitiatieven zeker in te zien. “Ik zal blijven steunen door bijvoorbeeld langs te komen om door financiële steun.”

Goednieuwsshow en energiebanken
‘Koning van de energiedata’ Martien Visser deelde in een van de kennissessies positieve klimaatcijfers aan een groep mensen die wel wat goed klimaatnieuws kunnen gebruiken. Een greep uit de positieve cijfers:

De voorspellingen voor geïnstalleerd vermogen duurzame energie worden steeds omhoog bijgesteld omdat ze de verwachtingen overtreffen. Zonne-energie groeide tussen 2013 en 2023 met 44 procent per jaar en we zitten in Nederland al op 25 gigawatt, dat is meer dan alle landen uit het Midden Oosten bij elkaar. De Nederlandse CO2-emissie per persoon zit op het niveau van 1959. En hoewel we in 2035 bijna 20 procent meer inwoners zullen hebben, zal het totale energieverbruik afnemen, onder andere omdat we duurzamere woningen hebben.

Uit deze cijfers concludeert Visser dat er ook veel wél goed gaat op het gebied van duurzame energie. Hij vindt dat er daarom zeker reden is om successen te vieren, maar benadrukt daarbij dat we niet moeten vergeten dat er ook nog veel te doen is.

Een andere sessie begint met minder goed nieuws: er zitten nog steeds te veel mensen in energiearmoede. En energiearmoede raakt alles, mensen krijgen te maken met ziekte, eenzaamheid en minder aansluiting op de samenleving. Daarbij zorgt energiearmoede ook nog eens voor hoge maatschappelijke kosten.

Daarom komen de energiebank van Rotterdam en van Arnhem vertellen hoe zij energiearmoede tegengaan door bij mensen langs te gaan en ze inzicht te geven in hun energieverbruik. Zij nemen per huishouden ruim de tijd en willen via gedragsverandering energieverbruik verbeteren.

‘Hardnekkigheid, vrolijkheid en verbinding’
In het laatste onderdeel van de dag vertelt oud-profvoetballer Siem de Jong hoe hij zich als rolmodel op gebied van duurzaamheid presenteerde. Via de organisatie Sportploeg voor de Eeuw hoopt hij dat ook voor nieuwe generaties rolmodellen zullen vormen. Vervolgens vertelt Sabine Biesheuvel (Blue City) over de op zijn zachtst gezegd hobbelige route die zij aflegde als ondernemer met een circulair product.

Key Listener Cees Veerman vatte de dag samen. Het viel hem op dat er bij de aanwezigen een enorme betrokkenheid is en dat zij echt iets tot stand willen brengen. Ook benoemt hij hoe divers het publiek is: er zijn veel jonge mensen aanwezig maar ook geëngageerde ouderen. Wat hij deze dag wel miste is de vraag hoe dicht we staan op de dagelijkse praktijk, want alleen als je die werkelijkheid kent, kan je ingewikkelde duurzaamheidsvraagstukken oplossen.

Als afsluiter bedankt voorzitter van het Nationaal Klimaat Platform de aanwezigen voor het delen van de oogst van de successen die lokaal behaald worden. “Er is veel gedoe en we komen overal knelpunten en beren op de weg tegen. Maar die kunnen we elke dag agenderen aan bestuurders. En daar doen wij als klimaatplatform natuurlijk aan mee.” Hij ziet hoe weerbarstig de praktijk van het tegengaan van klimaatverandering is, en zegt die tegen te gaan met hardnekkigheid, vrolijkheid en verbinding.