De staalfabriek in Ijmuiden maakt tongen los. De fabriek is een belangrijke bron van materialen, banen, kennis en meer voor ons land, maar is ook een van de grootste uitstoters van CO2, een gas dat we juist willen indammen. Dat gaat ze niet in de koude kleren zitten, en dus heeft het bedrijf ingrijpende maatregelen genomen op het gebied van besparing en verduurzaming.

Tata Steel heeft een team in dienst dat zich focust op manieren om het energieverbruik en de uitstoot van het bedrijf terug te dringen. Peter Hoppesteyn, manager van het Energiebedrijf bij Tata Steel, vertelt hoe staal gemaakt wordt, op welke manier daar warmte bij vrijkomt en hoe ze de opgewekte warmte inzetten voor andere doeleinden om zo hun eigen verbruik in te dammen, maar ook om kennis op te doen die breder kan worden ingezet.

Sinters en pellets

Hoppesteyn steekt van wal: “De productie van staal bestaat uit een keten van fabrieken. Om staal te maken heb je kolen en ijzererts nodig. Ijzererts komt per schip aan in onze eigen haven aan de zee. We kunnen er niet direct staal van maken, daar moeten we eerst sinters en pellets van maken.” Sinters zijn het product wat ontstaat nadat het ijzererts wordt gesinterd. Sinteren is een proces waarbij men korrels van bepaalde materialen verhit tot een temperatuur waarop ze nog net niet smelten. Hierbij groeien de contactpunten tussen de korrels, waardoor een zeer hard materiaal ontstaat. “Er wordt ook een deel van het ijzererts verwerkt tot pellets, bolletjes van ongeveer een centimeter”, vervolgt Hoppesteyn.

“Er zijn kolen zijn nodig om  zuurstofatomen van het ijzererts af te halen. Maar dit wordt niet direct met de kolen gedaan. Hier moeten we eerst cokes van maken.” Cokes is een soort koolstof-brok. De kolen worden in een cokesfabriek bewerkt waarbij een waterstofrijkgas vrijkomt. Dit gas gaat niet verloren. Een deel hiervan wordt door Tata Steel zelf benut. “Een ander deel wordt geleverd aan Vattenfall, die op en naast ons terrein een elektriciteitscentrale gevestigd hebben.” Het gas dat Tata Steel zelf bewaard, wordt onder meer gebruikt om branders in hun eigen installatie mee te stoken.

Van ijzer naar staal

Zodra de sinters, pellets en cokes gereed zijn, worden deze grondstoffen in de hoogoven geplaatst waarna er van onderin lucht door de oven wordt geblazen. Hierdoor komt een proces op gang wat resulteert in ijzer. Maar ook dan zijn we er nog niet. “Ijzer bestaat uit 96% ijzermoleculen en 4% koolstof. Dat is hartstikke bros. Als je het op de grond laat vallen blijft het niet heel. Er moet staal van worden gemaakt.”

Het verschil tussen ijzer en staal is de aanwezigheid van koolstof. “Om van ijzer staal te kunnen maken, branden we alle koolstof eruit. Het pure ijzer wat overblijft is vloeibaar staal dat we moeten laten stollen.”Na het stollen moet het product nogmaals tot een hele hoge temperatuur worden verhit om te kunnen worden uitgewalst tot rollen plaatstaal. “Voor die verhitting gebruiken we bijvoorbeeld het gas dat vrij is gekomen in de cokesfabrieken.”

Voordat het staal naar de klant gaat, worden in Ijmuiden de puntjes op de i gezet. Het staal moet bijvoorbeeld gebeitst worden en voorzien van een laagje zink en eventueel tin, mocht de klant er bijvoorbeeld blikjes van willen maken. Hierna is het klaar om het nest te verlaten.

Eigen gebruik

Terug naar de warmte. “Het product van de ene fabriek is de grondstof van de volgende. Bij al die processen is in grote hoeveelheden warmte, brandstof en elektriciteit nodig. Op dit moment komen heel veel van die brandstoffen vanuit onze eigen processen, zoals cokesgas, hoogovengas en staalgas.”

Ook op het gebied van CO2-uitstoot werkt Tata Steel hard aan oplossingen. De kolen bevatten veel CO2. Wanneer je ze verbrandt komt er een heel CO2-rijk gas vrij, geeft Hoppesteyn toe. Daardoor is Tata Steel een van de grootste CO2-uitstoters van het land. “We maken jaarlijks zeven miljoen ton staal in Ijmuiden, daarbij komt twaalf miljoen ton CO2 vrij. “Uit een studie van de organisatie Worldsteel blijkt dat we tot de top drie van staalbedrijven horen met de laagste uitstoot van CO2 per ton staal, maar we hebben er een enorm belang bij om de uitstoot terug te dringen.”

Afvangen en opslaan als transitie

Tata Steel heeft volgens Hoppesteyn een belangrijk programma lopen over hoe de CO2-emissie kan worden teruggedrongen. “Er wordt bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar manieren om de CO2-af te vangen en op te slaan in de lege gasvelden op de Noordzee. Hiervoor werken we nauw samen met andere partijen zoals Gasunie, EBN en Port of Amsterdam.

Dat is echter een tijdelijke oplossing. “Dit zien we als een transitie middel op weg naar een toekomst zodat we in 2050 in staat zijn om CO2 neutraal staal te maken. Wij zien hierin ook een toekomst voor waterstof bijvoorbeeld. Maar zover zijn we nog niet. Nu is nog te weinig waterstof beschikbaar om dit effectief te kunnen inzetten ”, meent Hoppesteyn.