Het huidige kabinet zegt in het regeerakkoord te willen verkennen hoe de energierekening voor kwetsbare huishoudens betaalbaar kan blijven. Om dat kracht bij te zetten wordt er ingezet op het Warmtefonds, voortzetting van verschillende verduurzamingssubsidies en het uitfaseren van de energielabels E, F en G voor huurwoningen. Naast deze nuttige maatregelen zijn er ook maatregelen die op de korte termijn voordelen biedt maar op de lange termijn juist pijn gaan doen voor kwetsbare huishoudens. Zo wordt de aardgasbelasting verminderd en wordt de normering hybride warmtepompen geschrapt. Daarnaast wordt de warmtetransitie in gemeenten veel te weinig financieel ondersteund, onvoldoende concreet gemaakt en onvoldoende in goede banen geleid waardoor burgers langer afhankelijk blijven van duur aardgas en de risico's van onbeheersbare prijsstijgingen.

Dat terwijl het losweken van onze aardgasverslaving cruciaal is om Nederland onafhankelijk te maken van buitenlands aardgas, de geopolitieke druk die daarbij komt kijken en plotse prijsstijgingen in tarieven zoals we in 2022 zagen na de Russische inval in Oekraïne. Ook verwachte stijgingen in aardgasprijzen als gevolg van onder andere het bijmengen van groen gas, verminderd aanbod van goedkoop gasvormig aardgas en de komst van ETS II kunnen ons volgens CE Delft in 2030 al 400 euro per jaar extra gaan kosten als we pech hebben.

Het is dus zaak om zo snel mogelijk in te zetten op verwarmingstechnieken die geen -of veel minder- aardgas nodig hebben om grillige veranderingen in aardgasprijzen in de toekomst het hoofd te kunnen bieden. Dit is bij uitstek belangrijk voor financieel kwetsbare huishoudens, die het hardst geraakt worden door prijsstijgingen.

Verduurzaming geeft kwetsbare huishoudens structureel lagere energierekening
Om kwetsbare huishoudens te helpen, is het belangrijk om het type woning waar deze mensen vaak in wonen in beeld te hebben. Kwetsbare huishoudens wonen meestal in kleinere (sociale) huurwoningen. Prijsprikkels voor verduurzaming werken bij huurwoningen meestal niet omdat de baten van een lagere energierekening bij de huurder liggen en de lasten bij de verhuurder.

Voor de verhuurder is er dus geen financiële aanleiding om te verduurzamen, waardoor een huishouden met een hoge energierekening blijft zitten en geen kant op kan. In dat opzicht is het goed dat het huidige kabinet inzet op verbetering van het energielabel van huurwoningen omdat het de energierekening verlaagt. Dat zal voor de lange termijn echter niet genoeg zijn, want een woning met energielabel D kan nog steeds fors meer gaan betalen wanneer prijzen voor aardgas gaan stijgen.

Daarnaast is, zoals eerder aangegeven, de verlaging van de aardgasbelasting en het schrappen van de normering voor hybride warmtepompen onverstandig om energierekeningen structureel te verlagen omdat ook daarmee de afhankelijkheid van aardgas gestimuleerd wordt.

Verlagen energierekening van kwetsbare huishoudens
Wat dan wel? Om te beginnen kan het kabinet er beter voor zorgen dat verhuurders verplicht worden om de gas- en geldverspillende cv-ketel te laten vervangen door minimaal een hybride warmtepomp in de situaties waar deze zich binnen afzienbare tijd terugverdient. Dit zorgt voor een verlaging van de energierekening van kwetsbare huishoudens, nu en later.

Ook is het belangrijk dat de belasting op elektriciteit wordt verlaagd in plaats van de aangekondigde belastingverlaging op aardgas. Dit heeft hetzelfde verlagende effect op de energierekening en heeft als bijkomend voordeel dat (hybride) warmtepompen ook voor eigenaren van koopwoningen financieel aantrekkelijker worden. Dit leidt tot een opschaling in installatie van (hybride) warmtepompen die daardoor ook goedkoper worden.

Daarnaast is het cruciaal dat gemeenten beter ondersteund worden in het maken van plannen om wijken van het aardgas af te halen. Hiermee leggen gemeenten de basis voor een lagere energierekening. Daarvoor is niet alleen wetgeving van belang, zoals de Wet Collectieve Warmte (WCW) en de Wet Gemeentelijke Instrumenten Warmtetransitie (WGIW), maar ook een heldere taakstelling voor de warmteprogramma’s inclusief de financiële en inhoudelijke ondersteuning om kwalitatief goede warmteprogramma’s te maken.

Tot slot is het voor de aanleg van warmtenetten belangrijk dat de lagere maatschappelijke kosten voor de aanleg van warmtenetten, door vermeden kosten voor verzwaring van het elektriciteitsnet, ook daadwerkelijk als lagere energierekening voor (kwetsbare) huishoudens terugkomen. Dit kan bijvoorbeeld door subsidies.

Hoe verder?
Het kabinet is aan zet om de belofte van een lagere energierekening voor kwetsbare huishoudens waar te maken. Dat wordt het best gedaan door in te zetten op structurele verlaging van de energierekening door verduurzaming te stimuleren. Dus: verplicht de installatie van (hybride) warmtepompen bij vervanging van cv-ketels, verlaag de belasting op elektriciteit in plaats van op aardgas, ondersteun gemeenten bij de omslag naar warmtenetten en zorg ervoor dat mensen worden beloond wanneer ze zich op een warmtenet aansluiten.