Tata Steel is de grootste CO2-uitstoter van Nederland, maar ook hét symbool van de noodzaak van de warmtetransitie. Het laat zien hoe ingewikkeld groene industriepolitiek is, welke enorme CO2-besparingen het kan opleveren en hoe hard de ontwikkeling van waterstof nodig is. Deze week beloofde het bedrijf verbetering en kreeg daar de toezegging op financiële steun én strengere uitstootnormen voor terug.

In het onlangs geopenbaarde Document op hoofdlijnen introduceerden VVD en D66 de wens op een groene industriepolitiek in een groter debat. Het idee is natuurlijk niet nieuw, ook in de industrie wordt al jarenlang aan verduurzamende maatregelen gewerkt. Het verschil is dat het debat nu grootschalig maatschappelijk en politiek wordt gevoerd, met Tata Steel als illustratief voorbeeld.

Vorige week klonk het vanuit de Tweede Kamer dat er eigenlijk maar twee scenario’s zijn overgebleven voor het bedrijf: sluiten of ombouwen, zo kopte de NOS. Meerdere partijen pleiten hierbij voor overheidsingrijpen om Tata Steel tot actie te dwingen. De staalproducent stoot jaarlijks ongeveer 12,5 megaton CO2 uit en uit onderzoek van het RIVM blijkt dat dit grote gezondheidsrisico’s met zich meebrengt.

Tijdens een manifestatie in Den Haag lieten zo’n tweehonderd medewerkers weten dat zij willen dat Tata Steel zo snel mogelijk overgaat op een duurzame staalproductie. De NOS meldt dat ze een haalbaarheidsstudie van hun vergroeningsplan aan Tweede Kamerleden hebben overhandigd, dit was eerder al opgesteld door vakbond FNV.

Met financiële ondersteuning zou dit volgens hun moeten lukken, zodat de 11.000 Nederlandse werknemers van Tata Steel hun baan kunnen houden. Een eventuele verhuizing zou misschien veel minder uitstoot voor Nederland betekenen, maar ook minder werkgelegenheid. Hans van den Berg, directievoorzitter van Tata Steel Nederland, noemde dit in Nieuwsuur ‘weglopen voor de problemen’ en het ‘exporteren van de problematiek’.

De waterstofroute
Deze week maakte Tata Steel bekend dat het afziet van het afvangen en opslaan van CO2 – CCS, oftewel Carbon Capture and Storage. In plaats daarvan wil het zijn CO2-uitstoot sneller en concreter aanpakken door over te stappen op waterstof. Van den Berg noemde het een ‘radicale koerswijziging’.

Adviesbureau Roland Berger heeft deze waterstofroute onderzocht in een technische haalbaarheidsstudie. Tata Steel zal de zogenaamde DRI-technologie gaan gebruiken, hiermee wordt ijzer gemaakt op basis van aardgas of waterstof, in combinatie met elektrische ovens. Totdat er voldoende waterstof beschikbaar is, zal het bedrijf aardgas gebruiken.

"We gaan in IJmuiden nieuwe, innovatieve technieken toepassen om op een andere manier staal te maken. Binnen acht jaar ziet het er hier heel anders uit. Minder schoorstenen en andere installaties", aldus Van den Berg. Dit najaar zal er ook een vervolgstudie – naar overige aspecten als economische evaluatie, werkgelegenheid en impact op overige emissies – verschijnen.

Langs de lijn van groene industriepolitiek
Uit de haalbaarheidsstudie bleek dat de waterstofroute zonder ‘aanvullende maatregelen’ jaarlijks 3,9 megaton CO2 bespaard. Met aanvullende maatregelen doelt Tata Steel op vergunningen, subsidies en een infrastructuur voor transport van waterstof. Hiermee is meer dan 5 megaton per jaar haalbaar.

De motie van Silvio Erkens (VVD) om Tata Steel ‘langs de lijn van groene industriepolitiek’ te ondersteunen ‘met het uitwerken van steunopties, in samenspraak met Brussel en Tata Steel, voor een versnelde overstap op waterstof bij Tata Steel’, werd ondertekend door D66, CDA, GroenLinks, PvdA, SP, ChristenUnie en Volt.

Zelfs een overheidsbelang in het bedrijf werd niet uitgesloten – mits het geld niet weglekt naar Indiase aandeelhouder. Al toonde demissionair minister Stef Blok van Economische Zaken zich hier ‘huiverig’ voor.

Als aanvulling op de toegezegde steun wil de Tweede Kamer ook strengere milieunormen voor Tata Steel. De NOS meldt dat de Kamer het demissionaire kabinet vraagt om de Europese regels maximaal te gebruiken om schadelijke uitstoot van het bedrijf te beperken. Minister Blok zegde toe met de Europese Commissie te gaan bespreken welke vergroeningssubsidies passend zijn, zonder dat het staatssteun wordt.