De relatief lage productie van wind- en zonne-energie en lage temperaturen zorgen al twee maanden voor druk op de gasprijs en een sneller dan gemiddeld slinkende gasvoorraad. Hierdoor wordt het aanvullen van de gasvoorraad de volgende winter een veel grotere opgave, wat nu al terug te zien is in de gasprijzen, stelt Hans van Cleef, hoofd Energy Research & Strategy bij Publieke Zaken, in de nieuwste Marktupdate Olie & Gas. “Hiermee ontstaat er een risico op een zeer krappe gasmarkt in Nederland in de winter van 2025 tot 2026, met alle gevolgen voor de gasprijs van dien.”

De marktprijzen van energie worden door vele factoren bepaald. Het aandeel hernieuwbare energie hierin wordt ook steeds dominanter. Daarnaast is toenemende beweeglijkheid van energieprijzen van invloed op investeringen in hernieuwbare energie. Warmte365 werkt daarom samen met Publieke Zaken om dit scherper te monitoren.

Hoewel er geen sprake is van een echte dunkelflaute, ligt de productie van hernieuwbare elektriciteit lager dan vorig jaar. Zo blijkt uit de maandcijfers van Energieopwek.nl dat de productie van hernieuwbare energie in november 1 procent lager lag dan vorig jaar. De productie van windenergie lag 25 procent lager. Al kwam dit ook omdat de windmolens moesten worden stilgezet vanwege te harde wind. Wanneer deze konden doordraaien was er meer opgewekt dan in november vorig jaar.

Dankzij de groei van het aantal opgestelde zonnepanelen groeide de productie van zonnestroom met 20 procent. In absolute zin is dit echter vrij weinig omdat de dagen korter zijn en de zonkracht zwakker. Hierdoor kwam het aandeel stroom uit hernieuwbare bronnen in november 2024 uit op 38 procent, 8 procent lager dan in 2023.

“Dit maakt aardgas belangrijk in de elektriciteitsmix, waardoor prijsstijgingen een grote weerslag hebben op de elektriciteitsmarkt. Daarnaast heeft de lage productie van hernieuwbaar een prijsopdrijvend effect voor aardgas. Dit maakt zowel het aandeel van gas als de gasprijs hoger als gevolg van de weersomstandigheden, waardoor het mes wat betreft de elektriciteitsprijzen aan twee kanten snijdt. Wat betreft het weerbeeld is niet alleen het gebrek aan wind en zon verantwoordelijk voor de opwaartse prijsdruk op de gasmarkt, ook de lager dan gemiddelde temperaturen in grote delen van oktober en november droegen hieraan bij”, aldus Van Cleef.

“Dit is een opvallende trendwijziging. Waar voorheen de gasvoorraden vooral daalden tijdens koude periodes als gevolg van warmtevraag, zien we nu dat de gasvoorraden ook steeds meer beïnvloed worden door het aanbod van zon- en windenergie. Het resultaat is de snelste onttrekking uit de gasvoorraden in acht jaar tijd; 83 terawattuur tussen 1 oktober en 26 november. Dit zet de gasmarkt verder op scherp, terwijl de winter officieel nog niet begonnen is.”

Op dit moment zijn de Nederlandse gasvoorraden zijn voor 73 procent gevuld, ruim onder het Europese gemiddelde van zo’n 85 procent. “Het maakt de markt steeds kwetsbaarder voor veranderende weersomstandigheden, met een risico op verdere prijsstijgingen gedurende de winter.”

De kans is groot dat de vulgraad na deze winter onder het gemiddelde van de afgelopen jaren eindigt. Wanneer het dalingstempo van oktober en november aanhoudt, is er zelfs een kans dat de vulgraad zo’n 30 procent lager zal liggen dan eerdere jaren. Behalve de huidige weersomstandigheden, heeft ook de uitbreiding van de LNG-capaciteit de mondiaal groeiende gasvraag en de afnemende Russische leveringscapaciteit niet bij kunnen houden.

“Hoewel met de huidige situatie een (nog) hogere gasprijs deze winter in het vat lijkt te zitten, is de kans op daadwerkelijke fysieke tekorten niet groot. Daarvoor zijn de gasvoorraden momenteel nog te hoog, is er voldoende importcapaciteit voor vloeibaar gemaakt aardgas en is de Europese gasmarkt genoeg geïntegreerd.” Dat Europa ook te maken zou krijgen met de gevolgen van een mogelijk fysiek is erg klein. Ook al zou Europa dan de hoofdprijs moeten betalen, tijdens de energiecrisis bleek dat het hiertoe uiteindelijk wel in staat is.

Somber vooruitzicht voor de volgende winter
Hoe groter de opgave om de gasvoorraden weer bij te vullen voor de volgende winter hoe meer druk dit geeft op de gasprijs. “Dit is nu al terug te zien in het TTF-contract voor levering in de zomer van 2025, dat momenteel wordt verhandeld voor 47 euro per megawattuur, ongeveer gelijk aan het jaarcontract voor 2025. Het contract voor levering in de winter van 2025 is momenteel 43 euro per megawattuur en ligt daarmee dus op een lager niveau dan het zomercontract”, ziet Van Cleef.

“De verwachte lage vulgraad aan het eind van deze winter ligt in belangrijke mate ten grondslag aan de hoge gasprijs in het zomercontract. Desondanks is dit prijsverschil nog steeds opmerkelijk. De vraag naar gas (in Nederland) ligt in de winter 50 tot 100 procent hoger dan in de zomer. Dit maakt de vraag- en aanbodsituatie in de zomer gunstiger, waardoor de prijs van het zomercontract normaal gesproken onder die van het wintercontract ligt.”

Deze situatie creëert een stimulans om gasvoorraden tijdig te vullen omdat het zekerheid biedt dat het ingekochte gas tegen een meerprijs kan worden verkocht. Hiermee kunnen de opslagkosten worden gedekt en kan winst worden gemaakt. “De huidige verhouding tussen het zomer- en wintercontract zorgt er mogelijk juist voor dat het vullen van de gasvoorraden wordt vertraagd”, stelt Van Cleef vast.

“Dit is problematisch als de gasvoorraden inderdaad op een laag niveau gaan eindigen deze winter aangezien de afhankelijkheid van de korte termijn markten nog groter wordt. Hiermee ontstaat er een risico op een zeer krappe gasmarkt in Nederland in de winter van 2025 tot 2026, met alle gevolgen voor de gasprijs van dien.”