De eerste warmtepomp werd begin van de twintigste eeuw in Zürich in gebruik genomen. Halverwege de jaren zeventig begon men in Zweden de warmtepomp verder te ontwikkelen en produceren. Begin negentiger jaren waren er al heel wat bedrijven op die markt actief. Velen verdwenen echter net zo snel als ze kwamen, omdat ze de speciale warmtepomptechniek niet onder de knie kregen.

Onder de bedrijven die wel overeind bleven bevond zich het Zweedse NIBE, inmiddels uitgegroeid tot een wereldwijd concern. Warmte365 praat met Alex Bout, senior productmanager bij de warmtepompfabrikant, over de lessen die Nederland van Zweden kan leren.

'Zweden heeft veel elektriciteit'
In ons vorige artikel vertelden we al dat Zweden in de oliecrisis een belangrijk besluit nam om fossiele brandstoffen zoveel mogelijk terug te dringen. Bout: “De warmte-industrie in een land ontwikkelt zich uiteraard met de bronnen die er aanwezig zijn. Zweden heeft geen aardgasvelden en men wilde, na de oliecrisis, liever niet meer afhankelijk zijn van geïmporteerde energiebronnen. Daarbij kwam de wens om vooral in te zetten op de ontwikkeling van duurzame energie.”

Hij vervolgt: “Maar het land heeft wel veel elektriciteit, opgewekt in kerncentrales en door waterkracht, en daar hebben ze vanaf de jaren tachtig enorm van geprofiteerd. In de dichtbevolkte gebieden kwam veel stadsverwarming en daarbuiten is men de warmtepomp gaan gebruiken.”

1,2 miljoen warmtepompen in bedrijf
Zweden werd in de jaren negentig wereldwijd koploper op het gebied van warmtepompen. Ze hebben er inmiddels rond de 1,2 miljoen in bedrijf en dat is 60 procent van de eengezinswoningen. De helft van de Zweden verwarmt zo zijn huis.

Vooral door schaalgrootte en opgedane ervaring loopt Zweden dus al veertig jaar voor op ons land. In 2011 werd 90 procent van de Zweedse nieuwbouw al verwarmd door een warmtenet of een warmtepomp. In Nederland werd pas in 2018 verplicht dat de verwarming van nieuwbouwwoningen niet meer met aardgas mocht gebeuren.

De warmtepomp is in Zweden net zo ingeburgerd als de cv-ketel in Nederland

In Zweden is er inmiddels, door de decennialange toepassing, een vervangingsmarkt ontstaan zoals wij die kennen voor cv-ketels. De warmtepomp is in Zweden net zo ingeburgerd als de cv-ketel in Nederland. 

Bout: “Al in de jaren tachtig is er in de Zweedse bouwvoorschriften aangegeven dat een radiatorsysteem bij de geldende ontwerpbuitentemperatuur maximaal 55 graden Celsius hoort te zijn. In 1984 heeft Zweden een wet aangenomen waarin staat dat je, bij het ontwikkelen van een huis, verplicht bent een installatie te ontwerpen die functioneert bij een aanvoertemperatuur van 55 graden Celsius. Dat telt wel mee. Als je dan later een warmtepomp installeert heb je in elk geval al een goede cv-installatie.”

Zweden heeft, door zijn ligging en grootte, drie klimaatsoorten: in het noorden, waar de minste mensen wonen, heerst een koel landklimaat, in het midden een gematigd landklimaat en in het uiterste zuiden, waar veel mensen wonen, is het bijna vergelijkbaar met Nederland met een gematigd zeeklimaat.

En zelfs in het hoge noorden zitten ze er hartje winter nog behaaglijk bij. Door de verschillende klimaten zijn warmtepompen ontwikkeld voor zwaardere omstandigheden dan in Nederland. “Een lucht-water-warmtepomp werkt daarom ook nog als het bijvoorbeeld min 25 graden Celsius is. Aan de andere kant is er in het zuiden van Zweden in de zomer ook de behoefte om te koelen, vandaar dat de meeste warmtepompen dat ook kunnen. Een ontwikkeling die gebruik maakt van het beste van twee werelden”, aldus Bout.

‘De NIBE-warmtepomp is klaar voor flexibele energietarieven’
Nederland kan zaaien wat Zweden al die jaren heeft geoogst. Jarenlang gebruik en onderzoek in het hoge noorden hebben de warmtepompen geperfectioneerd. Zo zijn ze steeds beter geworden qua rendement, maar ook met betrekking tot verregaande geluidsreductie en de gebruikte koudemiddelen, die nu veel duurzamer zijn dan in het begin. 

“Wat de Zweden wel hebben en wij op dit moment nog niet, zijn flexibele energietarieven”, zegt Bout. “Via internet is er een koppeling met de energieleverancier en wanneer de prijzen laag zijn wordt er een automatische stimulans gegeven om de warmtepomp een graadje op te stoken of juist even te wachten met verwarmen als de prijs hoog is. In de meeste NIBE-warmtepompen zit dit systeem al ingebouwd, dus als dit in Nederland binnenkort ook mogelijk wordt kan de NIBE-klant daar direct van profiteren.” 

In deel één over dit onderwerp vertellen wij hoe de ontwikkeling van de warmtepomp in Zweden tot stand gekomen is.