Hoe kijkt de markt naar de belangrijkste uitdagingen waarop het Nationaal Warmtepomp Trendrapport 2024 ingaat? In deze tijdelijke rubriek geven zes marktexperts hun visie op de impact van het elektriciteitsnet, de uitfasering van F-gassen, de opkomst van de airco als warmtebron, de toekomstige verdeling tussen warmtenetten, all-electric warmtepompen en hybride warmtepompen op groen gas en waterstof en – als het bedrijf actief is in het utiliteitssegment – wat er moet gebeuren om het aantal geïnstalleerde warmtepompen in de utiliteit flink te verhogen.

In deze expertbijdrage is Niek de Jong, categorymanager renewables bij Itho Daalderop, aan het woord. Itho Daalderop levert niet aan de utiliteit en kijkt daarom alleen naar het elektriciteitsnet, de uitfasering van F-gassen, de opkomst van de airco als warmtebron en de toekomstige verdeling tussen warmtenetten, all-electric warmtepompen en hybride warmtepompen op groen gas en waterstof.

Hoe kan het elektriciteitsnet worden voorbereid op het snel groeiende aantal geïnstalleerde warmtepompen?
“Primair zullen de netbeheerders moeten investeren in de verzwaring van het net. Maar wat zeker zo belangrijk is, is dat de overheid moet stoppen met het stimuleren van onnodige netbelasting. Door de salderingsregeling worden consumenten bijvoorbeeld niet gestimuleerd om tijdens opwek ook energie te verbruiken.

De warmtepomp zou tijdens het terugleveren van energie het warmwater kunnen bereiden. Er is nu geen enkel incentive om dit te doen. Aanpassingen van de regelgeving – behalve saldering ook het capaciteitstarief – zal slim gebruik van de beschikbare netcapaciteit stimuleren en daarmee de ruimte voor warmtepompen op het net vergroten.

Naast slim netgebruik zijn wij ook voorstanders van gebruik van bodemenergie. Onze bodemwarmtepompen leveren vanwege het extreem hoge rendement – en dus lager benodigd vermogen – een minimale piekbelasting voor het elektriciteitsnet op. In de nieuwbouw zorgen deze warmtepompen in combinatie met een nieuw aangelegde infrastructuur dus voor een ideale toekomstbestendige woonsituatie.

Voor de bestaande bouw is het verzwaren van het net natuurlijk een stuk ingewikkelder. Hier zal de keuze worden om een ‘flatten the curve’-methode toe te passen. Waarbij niet bij thuiskomst iedereen tegelijk de auto aan de oplader hangt en de warmtepomp warm tapwater laten maken. Maar meer gefaseerd gebruikmaken van de bandbreedte die er is.

Overigens, als de woning goed geïsoleerd is en de warmtepomp de hele dag op de ingestelde temperatuur op een laag tempo draait, wat energiezuiniger is dan veel temperatuurwisselingen, geldt er voor de lucht-water-warmtepomp geen of slechts een beperkte piek. In de zomer is het handig om de warmtepomp op het heetst van de dag warm tapwater te laten maken en de woning door de warmtepomp te laten koelen. Hierbij wordt de opgewekte zonne-energie gebruikt die anders terug het net in zou gaan.”

Hoe kunnen F-gassen op een realistische, maar zo snel mogelijke manier worden uitgefaseerd?
“Hiervoor is een Europees voorstel ingediend, waarbij in 2027 bepaalde koudemiddelen met een hoog GWP (global warming potential) niet meer zijn toegestaan. Overigens wordt nog wel eens gedacht dat het koudemiddel continu ontsnapt, maar als de installatie deskundig wordt aangelegd en ontmanteld, komen dit soort koudemiddelen niet in het milieu terecht. Neemt niet weg dat wij groot voorstander zijn van milieuvriendelijke koudemiddelen en juichen de wetgeving daarom toe om de eisen door te voeren.

Wij hebben gekozen voor het milieuvriendelijke koudemiddel propaan om al onze warmtepompen gebruik van te laten maken. Inmiddels zijn onze twee nieuwste warmtepompen Vincent en Amber reeds voorzien van dit koudemiddel. Dit koudemiddel maakt een grotere temperatuurstap mogelijk, waardoor Amber tot wel 70 graden Celsius warm cv- en tapwater kan maken zonder elektrisch element. En dat scheelt aanzienlijk in het energieverbruik.”

Wat betekent de opkomst van de airco als warmtebron voor de energietransitie?
“Wij denken niet dat dat de airco de Heilige Graal is. Een airco is natuurlijk lekker als het zo enorm heet is, maar qua verwarming heeft het serieuze nadelen. De woning voelt immers meteen koud aan als de airco uitgaat omdat de radiatoren of vloerverwarming er niet op aangesloten zijn en warmte blijven afgeven.

Daarbij blaast de binnenunit onder het plafond uit, maar je wilt juist warmte op de vloer tegen koude voeten hebben en je moet aardig wat binnendelen ophangen als je elke ruimte een beetje comfortabel wilt kunnen verwarmen. En wat doe je dan met de badkamer en de wc? Daarnaast kan een airco geen warm tapwater maken, dus daar blijf je dan de cv-ketel voor nodig hebben.

Kortom, wij denken dat een warmtepomp veel geschikter is om de woning energiezuinig én comfortabel te verwarmen omdat hij op het bestaande afgiftesysteem is aangesloten. Wij geloven in een all-electric toekomst – waarmee je, mits de woningisolatie voldoende is – de woning compleet van het gas afhalen.

De warmtepomp kan tijdens de zeer hete dagen de woning ook nog met een aantal graden koelen, waardoor je geen investering in een airco hoeft te doen en de woning toch lekker koel aanvoelt. Kortom, wij geloven in de voordelen van de warmtepomp. Blijft natuurlijk wel iets dat we continu moeten blijven benadrukken, omdat het voor bewoners best lastige materie is en dus snel een verkeerde keuze wordt gemaakt waar men spijt van krijgt.”

Hoe gaat de verdeling tussen warmtenetten, all-electric warmtepompen en hybride warmtepompen op groen gas en waterstof eruit zien?
“Om met de laatste te beginnen; groen waterstof gaan wij de komende tien tot twintig jaar niet in de bebouwde omgeving zien. Vanwege de simpele reden dat de schaarse (groene) waterstof in de eerste plaats gebruikt dient te worden voor industrie en zwaar transport. Bovendien is het zeer onlogisch om een normale woning met waterstof te verwarmen vanwege de simpele rekensom dat je met de energie die je nodig hebt om één woning op waterstof te verwarmen, je zes woningen met een warmtepomp kan verwarmen.

Wat betreft warmtenetten; ook daar kleven vaak serieuze nadelen aan. Enorme maatschappelijke kosten voor de hele infrastructuur, maar ook enorm veel transportverlies wat door de hele wijk betaald moet worden, de onzekerheid of het warmtenet duurzaam is en of het warmtenet over tien tot twintig jaar nog steeds bestaat.

Immers, warmteleverende bedrijven zoals afvalverwerkingsbedrijven gaan minder afval verbranden, commerciële bedrijven kunnen op langere termijn keuzes maken qua vestigingsplaats en de bewoners zitten met een monopolist opgescheept, terwijl ze eigenlijk willen kiezen bij wie ze energie inkopen. Kortom, hier kleven serieuze nadelen aan. Maar vanwege de grote lobby zal het warmtenet wel een fors deel van de toekomstige verwarming voor haar rekening nemen.

Dan als laatste de hybride en all-electric warmtepomp. Wij geloven in een all-electric toekomst. Als het niet meteen lukt om all-electric te verwarmen, kun je de warmtepomp eerst hybride opstellen en wellicht op een later moment alsnog naar all-electric gaan. Dat hangt van de woning en de staat van isolatie af. In 2050 moet de woningbouw klimaatneutraal zijn, dus zijn we allemaal all-electric. Kan wat ons betreft niet snel genoeg gaan.”