Bijna tien miljoen Nederlanders wonen in een woning die in de zomer te warm kan worden, concludeerden Eenvandaag en Investico vorig jaar. Om woningen te koelen zijn zowel maatregelen in de woning nodig, zoals ventilatoren en zonwering, maar ook gedragsverandering van bewoners. In Amsterdam werden bewoners op Heat Action Day voorbereid met praktische tips, ventilatoren, zonwering en klamboes.

De belangrijkste manier om een woning koel te houden is door simpelweg de zon zo veel mogelijk buiten te houden: doe zonwering omlaag of sluit de gordijnen en houd ramen dicht. Wanneer het buiten weer koeler is, meestal ’s avonds, kunnen de ramen weer open om koele frisse lucht binnen te laten.

Om dat soort praktische tips te verspreiden organiseerden de Gemeente Amsterdam, Weerproef, Energiewending en Ymere een actie op Heat Action Day. Bij twee appartementencomplexen in Amsterdam-West gingen zij met een groep vrijwilligers langs de deuren om bewoners te informeren over hittebestrijding in woningen en om zonwering, ventilatoren of klamboes te geven.

Voor deze complexen is gekozen, omdat ze een groot risico hebben op hittestress. Op de hittestresskaart van Amsterdam is te zien dat de temperatuur in deze straat op een zomerdag wel tot 46 graden Celsius kan oplopen. Dergelijke hoge temperaturen zijn niet alleen erg oncomfortabel, maar kunnen zelfs gevaarlijk zijn voor kwetsbare groepen zoals ouderen, zieken en baby’s.

De deuren langs
Voor het initiatief op Heat Action Day gaan vrijwilligers langs bij appartementencomplexen in de Kinkerstraat en in Geuzenveld. Zij gaan met bewoners in gesprek over de mate waarin zij last hebben van hitte en welke maatregelen zij hier al tegen nemen. Ook geven zij tips om de woning te koelen op warme dagen en stellen ze samen met de bewoners een koelplan op.

Verschillende bewoners geven aan dat de woningen in de zomer inderdaad sterk opwarmen. De bewoners proberen de woning dan ook te koelen, maar lopen dan regelmatig tegen problemen aan. Ze hebben bijvoorbeeld geen zonwering, als de ramen open staan slaan de deuren dicht of slapen liever niet met de ramen open om inbrekers en insecten buiten te houden.

Ook worden er ter plekke kleine maatregelen genomen. Voor bewoners met een raam dat vol in de zon staat is er zonnewering beschikbaar, en bewoners kunnen ook kiezen voor een ventilator of een klamboe (zodat de ramen ’s nachts open kunnen zonder last te hebben van insecten). Een paar energiefixers staan klaar om deze ventilatoren, klamboes en zonwering direct te installeren.

Nog geen beleid
Deze deur-tot-deur aanpak kan de bewoners direct helpen, maar is ook zeer tijdrovend, vertelt een van de organisatoren Jana Surian. Wel is het een goed begin voor een meer structurele aanpak: op deze manier komen de organisatoren te weten wat er speelt bij bewoners, hoe zij de hitte ervaren, wat ze er al tegen doen en in welke hitte-bestrijdende producten zij interesse hebben.

Voordeel van deze aanpak is dat de organisatie achter de voordeur komt bij bewoners. Het gesprek met de bewoner wordt geopend op het thema hittebestrijding, maar verloopt al snel veel breder. Over schimmel in huis, een balkon dat opgeknapt moet worden, kozijnen die stuk zijn of verduurzaming van de woningen in bredere zin. Naar aanleiding van deze gesprekken kunnen bewoners bijvoorbeeld worden doorverwezen naar Energiewending, zodat er een energiecoach langskomt bij de bewoner. 

Surian ziet dat het thema hittebestrijding steeds meer leeft onder zowel bewoners als partijen zoals de gemeente. Maar tot nu toe is er nog weinig concrete aandacht voor hittestress in woningen in beleid.

De organisatie legt de focus niet op airco’s, wegens het hoge stroomverbruik. Een belangrijke stap zou het beter isoleren van woningen zijn, zo wordt de hitte deels al buiten gehouden, maar dat kost veel tijd en geld. Bovendien is ook bij goed geïsoleerde woningen gedragsverandering essentieel om woningen koel te houden, zegt Surian. Volgens haar is daarbij ook een sociale verandering nodig, bijvoorbeeld om mensen uit kwetsbare groepen extra te helpen op hete dagen.

Na deze hitte-bestrijdende acties in de twee Amsterdamse appartementencomplexen is beleid nodig om hittebestrijding grootschaliger aan te pakken. Op gebiedsniveau wordt daar al aan gewerkt, vertelt Surian, bijvoorbeeld door normen te stellen over de afstand tot groen en waterberging.