In het Taets Art and Event Park in Zaandam kwamen experts uit de gehele provincie Noord-Holland onlangs samen voor het congres Opgewekt naar de Toekomst, georganiseerd door de Energieregio Noord-Holland vanuit drie programma’s: RES, Warmte en Energie-infra. Op het programma stonden key note sprekers, sessierondes waarin actuele en prangende onderwerpen werden besproken. De algemene boodschap van het congres: we moeten de energietransitie samen mogelijk maken maar er moet snel duidelijk worden hoe en wanneer we dat gaan doen.

Gastheren- en vrouwen verkleed in de kleuren als Uncle Sam, een oude personificatie van de Verenigde Staten, heten de bezoekers welkom. In de algemene zaal staan kraampjes waar bezoekers vragen kunnen stellen over bijvoorbeeld onderwerpen als netcongestie en warmtenetten. Er staat ook een photobooth met allerlei verkleedspullen. Ook krijgen de bezoekers een bingokaart mee.

Roos Peeters en Odile Rasch openden de dag officieel, voor een goed gevulde zaal van zo’n driehonderd mensen. “Dit congres heet Opgewekt naar de Toekomst, maar om heel eerlijk te zijn is het best lastig om optimistisch te zijn”, zegt Rasch. “Denk aan de onveilige geopolitieke situatie, met oorlogen in Oekraïne en Gaza. Maar als je het afbakent naar de energietransitie ben ik juist optimistisch. Dit jaar zijn er prachtige projecten gestart. En acht jaar geleden vonden alle vergaderingen over de transitie nog achter gesloten deuren plaats.”

“We doen dit samen”, vult Peeters aan. “Daarom hoop ik dat iedereen die in de zaal zit vandaag het gevoel krijgt dat we hier allemaal mee bezig zijn en ons best doen. Hopelijk geeft dat hoop als je maandag weer op je werk bent.”

Kathedralen bouwen
Antropoloog Danielle Braun was de key note spreker van de dag. Haar speech had als titel: ‘Laten we samen kathedralen bouwen.’ Braun: “De transitie kan je vergelijken met het bouwen van kathedralen zoals dat in de Middeleeuwen ging. Daar werkten hele bevlogen mensen aan, die een grote scheppingsdrang hadden. Maar mensen raakten toen, net als nu, het overzicht kwijt. In de transitie bouwt iedereen aan zijn of haar eigen kathedraal.”

Braun haalt een voorbeeld aan van kathedralenbouwers. “De Damanhurtribe woont in de Italiaanse Alpen. De groep ontstond in de jaren zeventig en Damanhur stond lange tijd bekend als een hippiedorp. Maar het is een sociologisch experiment. Niemand die daar woont wordt rijk. De inwoners wonen in zelfvoorzienende huizen. Er zijn ook klimaatneutrale woonwijken, die verwarmd worden door 60.000 liter warmte onder de grond.”

“De belangrijke vraag waar we over moeten nadenken luidt: wie willen we zijn?” zegt Braun. “Willen we doorgaan op het oude energiemodel of een nieuw model, zoals in Damanhur? Hoe dan ook, om de transitie te laten slagen moeten we muurtjes omgooien. De energietransitie moet niet alleen jullie baan zijn, jullie moeten het ook echt doen.”

Wetgeving zorgt voor problemen
Daarna stonden er kennissessies op het programma. De onderwerpen waren divers: hoe bouw je een energiegemeenschap? Hoe bouwen we samen een solar-carport? Coos Schouten, van Schouten Techniek, gaf samen met Hans Otten van Fakton en Olof van der Gaag, onder meer voorzitter van TKI Urban Energy, een presentatie over microgrid als netcongestie-oplossing voor de woningbouw.

“We hadden een microgridoplossing bedacht voor een woningproject in Wognum”, legt Schouten uit. “De huizen moesten van stroom worden voorzien, dus legden wij zonnepanelen op de 96 daken. De stroom ging vervolgens naar een centraal punt met een grote batterij. Maar wat doe je dan in de winter? Wij kozen voor een WKK (warmtekrachtkoppeling), die we alleen bij nood zouden inzetten.”

“Alles was in orde, maar de wetgeving werkte niet mee”, zegt Schouten. “In Nederland is keuzevrijheid in de wet vastgelegd. Dus er moeten altijd meerdere oplossingen zijn waar mensen uit kunnen kiezen.”

“En dat levert een impasse op”, vult Otten aan. “Een microgridoplossing zoals in Wognum is zeer werkbaar voor de kleine schaal. Zeker in Noord-Holland kan je daar een enorme slag mee slaan, maar de wet maakt dat onmogelijk.”

“Ik maakt dit soort situaties vaak mee”, vult Van der Gaag aan. “Je bent binnen de transitie met iets fantastisch bezig maar dan loop je tegen zoiets aan en valt alles stil. We proberen oplossingen te vinden in Den Haag. Politici willen vaak wel luisteren, maar de juristen kijken meer naar de regels.”

Schouten is een petitie gestart voor het project en heeft overleg gehad met minister Sophie Hermans van het ministerie van Klimaat en Groene Groei. Hij heeft ook over oplossingen voor de juridische hobbels gesproken. “Het ministerie wil dat we er een netbeheerder bij betrekken, die samen met ons de problemen op gaat lossen. Wij proberen Alliander er nu bij te betrekken.”

Realiteitszin moet worden meegenomen
Thijs Boxem van het Servicepunt Duurzame Energie en Arjen Zuijerduijn, van NP RES, bespraken in hun sessie hoe gemeenten het beste een keuze kunnen maken voor collectieve of individuele warmtesystemen. “Bij die keuze is vooral belangrijk dat er realiteitszin in het programma wordt meegenomen”, zegt Boxem. “Het principe van first come first serve moet eigenlijk weg. De keuze voor een bron moet de andere niet uitsluiten.”

“Ik wil jullie meegeven dat dit een integrale transitie is, die vraagt om heldere rollen en sturing”, vult Zuijerduijn aan. “Rechtvaardigheid moet worden meegenomen als integraal onderdeel van het afwegingskader bij de keuze.”

Boxem sluit af met een quote van Einstein, die de beleidsmakers volgens hem goed moeten onthouden: “We cannot solve our problems with the same thinking we used when we created them.”