Het jaar 2023 kent met afstand de heetste zomer ooit gemeten op het noordelijk halfrond. Tot overmaat van ramp stevent de aarde dit jaar ook af op de grootste CO2-uitstoot ooit. Hoe kan dat? Zijn we niet gewaarschuwd? Wat gaat er mis?

We gebruiken met z’n allen zoveel fossiele energie dat dit onmogelijk allemaal door duurzame energie vervangen kan worden. Dat lukt alleen als we heel veel energie gaan besparen. Daar komt bij dat de fabricage en het transport van de apparaten die duurzame energie moeten opwekken ook veel fossiele energie kost. Dat wordt vaak vergeten. Zo worden de zonnepanelen die in Nederland de schone energie opwekken meestal met veel steenkolenstroom in andere landen geproduceerd.

Het elektriciteitsnet kan de transitie naar een duurzame samenleving maar lastig bijhouden. De toenemende elektrificatie zorgt voor een veel hogere (piek)belasting van het net. Een belangrijke bron van die stijging zijn de warmtepompen. Daarvan zullen er dit jaar volgens recente schattingen in 2023 ongeveer 170.000 worden geplaatst.

Lees hier: Nu al net zoveel warmtepompen geïnstalleerd als vorig jaar, recordaantal op komst

Die gaan met z’n allen circa 473 gigawattuur aan stroom per jaar verbruiken. Het totale elektriciteitsverbruik van de huishoudens stijgt hiermee met 2,3 procent per jaar. Dat betekent voor het totale Nederlandse elektriciteitsverbruik een toename met 0,39 procent. En dit zal alleen maar verder stijgen, wat nu?

De Topsector Energie en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) schakelden onderzoeksbureau Stantec in om het een en ander uit te zoeken. Het onderzoek werd op 24 augustus gepresenteerd en leverde meer dan honderden ideeën op. Michel Emde, programmamanager systeemintegratie bij de Topsector Energie: “Bij dit onderzoek zijn we op zoek gegaan naar out-of-the-box ideeën. The silver bullet, waar nog niemand aan had gedacht, rolde er helaas niet uit.”

The silver bullet moet toename ombuigen in afname
Toch kan de toename van het elektriciteitsverbruik vrij eenvoudig worden omgebogen naar een afname. Het elektriciteitsverbruik van het steeds groter wordende aantal warmtepompen zou veel minder een probleem zijn wanneer we vloeren veel beter zouden isoleren. De opgewekte warmte wordt immers voor een groot deel gebruikt voor vloerverwarming.

Milieu Centraal adviseert voor vloeren met vloerverwarming een Rc-waarde van tenminste 5 toe te passen en liefst nog hoger. Desondanks is de huidige nieuwbouwnorm voor vloeren slechts een Rc-waarde van 3,7. Dit  terwijl de meeste nieuwe woningen vloerverwarming krijgen. Iedere verdubbeling van de warmteweerstand betekent een halvering van de warmtestroom door de vloer. De jaarlijkse toename van het stroomverbruik vanwege de toename van het aantal warmtepompen zou daarmee ook ongeveer gehalveerd kunnen worden. Wanneer we de 1,15 miljoen woningen waar al warmtepompen staan versneld aanpakken met vloerisolatie, reduceren we het totale Nederlandse elektriciteitsverbruik met 2,67 procent.

Daarnaast valt er nog veel meer stroom te besparen
Zo heeft een 100 liter boiler een stilstandsverlies van 435 kilowattuur per jaar. Het verraderlijke hierbij is dat de temperatuur van de boiler net iets lager ligt dan die van je hand. Daardoor neem je gevoelsmatig aan dat de boiler nauwelijks warmte verliest terwijl het tegendeel waar is. Ze stralen namelijk zoveel warmte uit dat je met een warmtecamera aan de andere kant van de muur kunt zien waar ze hangen.

Datzelfde geldt ook voor de 3 miljoen close-in boilers die ons land rijk is. Die verliezen ook elektrisch opgewekte warmte door uitstraling, zomer en winter, dag en nacht. Dit verlies is eenvoudig te beperken met isolatiefolie. Met een gemiddelde besparing van 80 kilowattuur per jaar kom je alleen al bij deze boilertjes op een verlichting van het elektriciteitsnet van 240 gigawattuur per jaar.

En zo zijn er nog veel meer toestellen die elektrisch opgewekte warmte verliezen door warmtestraling. Door deze verliezen te beperken, neemt de piekbelasting af. Ook kan de warmtepompinstallatie zelf nog verbeterd worden. Iedereen die een warmtepomp heeft, weet uit ervaring dat de technische ruimte het warmste plekje in huis is. Voor het verwarmen van het boilerwater met een warmtepomp wordt weliswaar minder stroom gebruikt maar de boiler zelf is vaak veel groter waardoor het verlies aan elektriciteit ongeveer gelijk is.