De energietransitie vergroot de welvaartskloof
08.10.2025 Marieke Vollering Directeur Stichting Energiebank Nederland
De betaalbaarheid van de energierekening is een hot topic. En dat is terecht; voor veel huishoudens is de energierekening onbetaalbaar of dreigt deze onbetaalbaar te worden. Berekeningen van CE Delft laten zien dat een gemiddeld gezin tot wel 400 euro per jaar meer kwijt kan zijn aan gas in 2030. En dat terwijl al meer dan een half miljoen huishoudens te maken hebben met energiearmoede.
Juist in wijken waar kwetsbare groepen wonen heeft dit een enorme impact. Huurders in slecht geïsoleerde woningen zien de energierekening stijgen, zonder dat zij invloed hebben op de oplossing: verduurzaming van de woning en van het gas af. Dit dwingt hen in veel gevallen tot het lager zetten van de kachel, met alle consequenties van dien. Gezondheidsproblemen door vocht en schimmel, sociale isolatie en lagere leerprestaties zijn aangetoonde gevolgen. Onderzoek van TNO uit 2024 laat daarnaast zien dat 116.000 huishoudens niet eens in de energiearmoedecijfers voorkomen, simpelweg omdat ze moeten kiezen tussen koken of stoken.
Dit probleem beperkt zich niet tot de grote steden en huurders. Juist in provincies als Groningen, Friesland en Limburg zien we hoge energiearmoedecijfers, ook onder huiseigenaren. Denk bijvoorbeeld aan ouderen met een AOW, wonend in een boerderij met enkelsteense muren. Met een lege portemonnee en een vol hoofd kunnen veel van deze huishoudens geen kant op.
Stijgende energieprijzen worden zo een steeds groter probleem van de achterblijvers. Ze profiteren niet van de investeringen die gedaan worden in duurzame oplossingen maar betalen hier wel voor, bijvoorbeeld door stijgende netbeheerderkosten. De belasting op energie gaat omlaag, die op gas stijgt, terwijl dit de huishoudens zijn die geen alternatief hebben.
De oplossing ligt voor de hand: versnelde verduurzaming van woningen en energievoorziening, met voorrang voor wijken en gebieden waar de problematiek het grootst is.
Wat daarbij essentieel is, is dat bewoners van deze wijken tot de tijd dat zij aan de beurt zijn geholpen worden en meegenomen worden in de plannen voor de toekomst. Gemeenten stuiten daarbij in de praktijk op wantrouwen en barrières als schaamte en wat in gemeentelijke taal ‘laag doenvermogen’ wordt genoemd; huishoudens waarbij het water aan de lippen staat reageren niet op een brief of komen niet op de voor hen georganiseerde bijeenkomsten.
De Energiebank is een netwerk van lokaal gewortelde sociaal-maatschappelijke initiatieven die deze huishoudens wel weten te bereiken. Hierin werken we niet voor gemeenten, wel altijd mét gemeenten. We gaan met vrijwilligers en energieadviseurs naar mensen thuis. Dit gaat meestal op doorverwijzing, via een lokaal netwerken van vertrouwde gezichten vanuit bijvoorbeeld sportclubs, kerken, welzijnspartijen en wijkteams. We helpen met inzicht en ondersteunen in het aanpassen van gedrag, waardoor zo’n 20-25% van de energierekening verlaagd kan worden. Op steeds meer plaatsen bieden we ook gratis begeleiding aan kwetsbare woningeigenaren bij de verduurzaming van hun huis. Dit is uiteraard een langzaam proces, deur tot deur en met intensieve begeleiding. Op veel plekken in Nederland zijn dergelijke lokale initiatieven actief. Samen vormen we een netwerk waarin we huishoudens ondersteunen die anders buiten de boot vallen. Financiering van deze initiatieven staat echter onder druk, juist nu het netwerk zo hard nodig is.
Energiebank Nederland pleit dan ook, samen met FIXbrigade Nederland, voor versnelde verduurzaming voor kwetsbare gebieden én voor het beschikbaar stellen van financiële middelen voor lokale sociaal-maatschappelijke energiehulpinitiatieven. Alleen op die manier kunnen we zorgen dat iedereen in Nederland mee kan doen met de energietransitie.
