Tijdens de zeventiende editie van het Nationaal Warmte Congres passeerden interviews en key note sessies met experts uit de warmtetransitie de revue. Ook werden de prijzen voor het meest innovatieve warmtenet en Warmtetransitiemaker uitgereikt.

Het congres werd afgetrapt door Jan van Beuningen, directeur Bouwen en Energie op het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, en Reinier Koppelaar, plaatsvervangend directeur Energiemarkt op het ministerie van Klimaat en Groene Groei. Zij gaven een update over hoe de warmtetransitie ervoor staat.

“Wat betreft de CO2-uitstoot zien we positieve cijfers”, zegt Van Beuningen. “In 1990 werd er jaarlijks 30 megaton CO2 uitgestoten. Dat moet in 2030 met 55 procent verminderd zijn. Cijfers laten zien dat we nu naar de 17 megaton CO2 per jaar gaan. Maar er moet nog veel meer gebeuren om de gestelde doelen te halen.”

“In Nederland is individuele keuzevrijheid een groot goed”, gaat Koppelaar verder. “Maar een collectieve regeling realiseren is heel moeilijk. Er is tevens nog veel onduidelijkheid wie welke rol op zich neemt in de warmtetransitie en daar moet meer aandacht voor zijn. Deze week was er wel een mijlpaal. Ik heb de Wet Collectieve Warmte voor het eerst gepresenteerd in de Tweede Kamer. Er waren vier Kamerleden aanwezig, maar ik krijg in de wandelgangen veel vragen.”

Een van de belangrijkste stappen in de transitie is volgens de twee dat gemeenten duidelijkheid bieden over waar bijvoorbeeld een warmtenet komt of dat het beter is dat burgers een warmtepomp aanschaffen. “Zij moeten in de eerste plaats duidelijkheid hebben van ons”, erkent Van Beuningen. “Maar gemeenten kennen buurten en wijken veel beter dan de beleidsmakers in Den Haag. Zij kunnen de uitrol van warmtenetten het beste laten verlopen.”

Collectieve gedragsverandering
Timo Idema, directeur Strategie en Regulering bij Stedin, had meerdere boodschappen aan de zaal. “Er moet ten eerste zo snel mogelijk duidelijkheid komen over de juiste investeringen en hoe we de transitie betaalbaar laten verlopen. Anders lopen de kosten helemaal uit de hand. Ten tweede moeten we de transitie zo netbewust mogelijk gaan.”

“We moeten nu handelen en ik weet dat draagvlak heel belangrijk is, maar het brengt ook risico’s met zich mee. Wij hebben in Nederland de neiging dat iedereen mee moet doen. En als van de honderd mensen er eentje niet wil, dan gaan we naar alternatieven zoeken voor die ene persoon. Maar dat leidt tot vertraging en uiteindelijk tot vervaging van het doel. Daarom roep ik iedereen op om zo snel mogelijk duidelijkheid te geven.”

Volgens Idema is er een collectieve gedragsverandering nodig om de transitie tot een succes te maken. “Ik zie om mij heen een angstbeeld voor de toekomst. Namelijk dat iedereen in het jaar 2040, om half zes bij thuiskomst massaal de auto op gaat laden en de vaatwasser aanzet waardoor het net eruit knalt. Dat moeten we voorkomen en het wordt moeilijk om het net massaal te verzwaren. Dus we moeten ons anders gaan gedragen.”

Prijzen
Het congres kende ook twee prijsuitreikingen: het meest innovatieve warmtenet en de Warmtetransitiemaker 2024, de meest innovatieve, inspirerende en impactvolle persoon die verandering brengt en dat laat zien in de praktijk. Jurylid Frits Verhey lichtte de voorwaarden en keuze van het beste warmtenet toe: “Er waren drie criteria. Het net moet innovatief zijn, toepasbaar en deels al in aanbouw zijn. Van de drie nominaties vonden wij eentje er echt tussenuit springen, vooral op innovatief gebied. Het net lost congestie op een elegante manier op.”

De winnaar, uit drie genomineerden, was DEVO, die een warmtenet in Veenendaal-Oost heeft gerealiseerd. Het gaat hierbij om een warmtepompconcept in combinatie met het warmtenet en het gebruik van grootschalige warmtebuffering, dat ervoor dat het energiehuis zoveel mogelijk CO2-neutraal warmte gaat produceren. De andere genomineerden waren Warmtestad en Essent.

Jennifer Maier, van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, won de prijs van Warmtetransitiemaker 2024. Maier heeft proeftuinen opgezet waarin cultureel erfgoed verduurzaamd wordt. De aanwezigen konden stemmen en Maier won nipt van Miel Jansen, voorzitter van Energie coöperatie Wattnu.

Polarisatie  
Jan Rosenow, onderzoeker aan de universiteiten van Oxford en Cambridge, sloot het congres af met een presentatie waarin hij de huidige stand van zaken besprak op het gebied van warmtepompen- en netten en de rol van communicatie. “Data van de European Heat Pump Association hint op een daling van 47 procent in de verkoop. Maar als we inzoomen zien we een genuanceerder beeld. Op individueel niveau waren er juist veel stijgingen te zien.”

Rosenow vindt dat er op Europees niveau nog steeds te weinig aandacht is voor warmtenetten. “Slechts 12 procent van de totale warmte in Europa komt van warmtenetten. In Zweden en Denenmarken is dat cijfer veel hoger, maar die warmte komt van bio-energie en het is maar de vraag of dat op grote schaal in andere landen op deze manier kan worden toegepast.”

“De warmtetransitie is een moeilijk en genuanceerd onderwerp”, besluit de professor. “Maar in het huidige klimaat, dat sterk gepolariseerd is, is het moeilijk om bekendheid te krijgen voor goede oplossingen. We moeten daar allemaal ons best voor doen.”