Met de R-ladder kunnen kleine en grote stappen gezet worden naar een circulaire economie
21.10.2025 Sjoerd Rispens
Het kabinet heeft de ambitie om de komende jaren een stimulans te geven aan de circulaire economie. In 2030 moet daarvoor het gebruik van primaire abiotische grondstoffen met 50 procent zijn teruggedrongen. In 2050 moet de economie zelfs volledig circulair zijn, waarin warmtepompen sterk aanwezig zijn. Dat is een grote opgave waarbij veel bedrijven nog wel eens in het duister tasten hoe ze dat moeten gaan bereiken. De R-ladder, door het bedrijf PreZero ontwikkeld, kan daar uitkomst bij bieden. In een webinar van Change Inc, waar vier experts aan het woord komen, wordt uitgelegd hoe de R-ladder werkt.
Wat is de R-ladder precies? Celien Knubben, innovatiemanager circulariteit bij PreZero en een van de sprekers, legt dat uit. “De ladder is een manier om naar circulariteit te kijken. Je hebt verschillende stappen en strategieën van boven naar beneden. Hoe hoger je op de ladder komt hoe beter. Het liefst wil je ook eigenlijk zo hoog mogelijk beginnen. En het begint met een product slimmer maken en gebruiken.”
“Het liefst wil je zo lang mogelijk met een product omgaan. De levensduur moet dus omhoog, verder gaat het om preparen en repareren. Als je dat gedaan hebt kom je bij de laatste stap, dat is recyclen. Als dat niet kan, dan moet je het verbranden met terugwinning van energie. Bij de R-ladder gaat het echt om en en. Niet of of. Er bestaan verschillende versies, van 3R naar 10R. Je hebt zes stappen die het meest gebruikt worden: refuse, rethink, reduce, reuse, prepare and reycle.”
Hoe kunnen bedrijven de R-ladder het beste toepassen? “We moeten bedrijven in het begin vaak wel helpen”, zegt Harm Siemerink, adviseur bij PreZero. “Het is vaak ook moeilijk om het in de praktijk toe te passen. Maar het is heel belangrijk dat de overtuiging in het hele bedrijf is doorgedrongen, wat bijvoorbeeld bij het bouwbedrijf BAM al is gebeurd. Het moet echt van de medewerkers van ICT tot de schoonmaaksters een item zijn en dat kan wel lang duren.”
“Maar waar je als eerste naar moet kijken is wat je allemaal gebruikt en hoe dat werkt”, gaat Siemerink verder. “Is het allemaal noodzakelijk of zijn er alternatieven om het beter te maken? Zijn er producten die we niet meer aan hoeven te schaffen? Als je een uitgebreide productanalyse maakt kun je op basis daarvan een roadmap en stappenplan maken om de stappen te bereiken die je voor ogen hebt. Dat is niet van de ene op de andere dag gebeurd, het kost tijd. Maar je maakt wel goede stappen.”
Schaarste die steeds nijpender wordt
Maarten Cannegieter, van BAM, voegt toe: “Zo’n analyse klinkt heel groot en dat is het ook wel. Maar bedrijven en haar medewerkers weten vaak in hun onderbuik ook wel dat we enorm veel materiaal gebruiken en dat er dus wel wat moet veranderen om in de toekomst een verduurzamingsslag te maken.”
“En het gaat nu heel vaak over het klimaat, maar we zitten met een dreigende grondstoffenschaarste. Die schaarste zal in de toekomst steeds nijpender worden. Zelfs al het zand dat wij in de bouwsector gebruiken is eindig. Veel mensen realiseren zich dat niet. Dus wanneer dat zand op begint te raken of gewoon op is, hebben we echt een groot probleem.”
Siemerink legt uit wat je na de productanalyse moet doen. “Je gaat vervolgens naar de inkoopkant en dat is heel belangrijk. Op basis van analyses zie je dingen waar je wel of niet iets mee wil doen. In het begin ligt de focus op gedragsverandering. Dat is al een moeilijke stap. Die moet je eerst overwinnen voor je naar de productanalyse gaat. Eerst moet het hele gedrag in de organisatie hetzelfde zijn. Iedereen moet hetzelfde voor ogen krijgen. Dan kan je goede stappen maken. Het is een stukje bewustwording in de organisatie.
BAM gebruikt de R-ladder al en dat is volgens Cannegieter omdat er steeds meer aandacht komt voor circulair bouwen en de circulaire economie in het algemeen. “We denken na over reuse en het verlengen van de levensduur. En kunnen we een schoner alternatief gebruiken? We willen steeds meer hout in plaats van beton gebruiken. Tweedehands materiaalgebruik moet nog wel meer gemeengoed worden. We zijn het allemaal gewend om een refurbished telefoon te kopen, maar bij een stalen balk is dat nog niet het geval.”
Het maatschappelijke plan
Ron Oorschot, business developer bij TNO, stipt een ander punt aan. “Als je je realiseert dat materialen schaars worden helpt het om naar een circulaire economie te gaan. We zien in Europa dat grotere bedrijven zich moeten verantwoorden voor CO2-intensieve materialen die ze gebruiken. Mensen die gebouwen produceren voor grote beleggers moeten eens naar houtbouw gaan kijken.”
“Maar om echt succes te hebben met de ladder moeten er mensen zijn die de noodzaak voelen om het te doen. Zorg dat diegene of meerdere mensen binnen het bedrijf er bedreven in worden, het leuk vinden om er mee bezig te zijn en straal dat vervolgens ook uit. Als mensen in een bedrijf ervaren dat het een moetje is, kan je niet verwachten dat ze het ter harte nemen.”
Wat is de grootste uitdaging om hogerop de ladder te komen? “De opgave om te verduurzamen is enorm, dus dat kan ontmoedigend werken voor mensen”, zegt Knubben. “Knip het dus op in hapklare stukjes en doe het stap voor stap. En verder is het belangrijk dat mensen weten dat dat je het niet alleen hoeft te doen. Je opereert in het algemeen sneller alleen, maar je komt niet verder. En probeer af en toe je eigen plan op zij te zetten voor het maatschappelijke plan.”
“Mensen moeten elkaar zoveel mogelijk opzoeken om dit tot een succes te maken”, zegt Siemerink. “Praat met de cateraars, de schoonmakers, de ICT-afdeling. Samen kun je leuke dingen verzinnen en op die manier kan je mensen overtuigen en komen er ook vragen en discussies. Het zijn misschien kleine stapjes, maar die tellen ook.”
