Op donderdag bereikten het Europees Parlement en de Europese Commissie een overeenstemming met betrekking tot de reductie van het gebruik van zogeheten F-gassen (HFK’s). De koudemiddelen – die in veel warmtepompen zitten maar enorm schadelijk voor het klimaat zijn – worden sneller uitgefaseerd en gaan worden verboden in kleine systemen.

Het voorstel van het Europees Parlement lag al sinds april 2022 op tafel, maar onderhandelingen liepen herhaaldelijk vast. Brancheverenigingen zoals de European Heat Pump Association waarschuwde dat het voorstel te ambitieus was en de warmtepompsector niet snel genoeg zou kunnen schakelen.

Het Europees Parlement, met hoofdonderhandelaar Bas Eickhout van GroenLinks, benadrukte de schade die F-gassen aan het klimaat doen. Veelgebruikte F-gassen zoals R32 hebben een enorm global warming potential (GWP). Dat betekent dat ze krachtige broeikasgassen zijn – in het geval van R32 wel 675 keer zo krachtig als CO2. Als gevolg waren F-gassen verantwoordelijk voor 2,3 procent van de totale broeikasgasemissies van de EU (in CO2-equivalenten) in 2019.

Met de aanscherping van de F-gassenverordening wil de EU het gebruik van deze koudemiddelen reduceren en sectoren waar alternatieven zijn aanzetten over te stappen naar andere stoffen. Dat betekent dat het gebruik van F-gassen – dat voorheen al werd verboden voor verschillende types koelinstallatie – nu ook gaat worden beperkt voor onder andere de warmtepompsector.

Verbod F-gassen in kleine installaties
De nieuwe wetgeving maakt op twee vlakken onderscheidt tussen verschillende vormen van F-gasverbruik. De eerste daarvan is dat het een grens trekt bij F-gassen met een GWP van 150 of hoger. Hier voldoen de meeste F-gassen die momenteel gebruikt worden niet aan.

Het tweede onderscheidt dat de EU maakt is tussen de formaten van verschillende installaties. Omdat de natuurlijke alternatieven (propaan, ammoniak, CO2) soms veiligheidsrisico’s of extra complexiteit met zich meebrengen is het afbouwpad voor grotere installaties langer.

De berichtgeving nu duidt erop dat het gebruik van F-gassen met een GWP boven de 150 per 2027 wordt verboden voor kleine (onder 12 kilowatt) warmtepompen en airco’s van de monoblock variant. Dat betekent dat dit type installatie dan niet meer verkocht mag worden, maar reeds geïnstalleerde warmtepompen nog wel mogen worden onderhouden (tot 2032). Voor grotere installaties van het splitsysteem soort geldt dat ze tot 2035 nog F-gassen mogen gebruiken, waarna het ook bij dit type in de ban gaat.

Uitfasering richting 2050
Naast het verbod op het gebruik van F-gassen voor specifieke applicaties komt er ook een versneld afbouwpad voor de productie van F-gassen voor de Europese markt.

In overeenkomst met het eerdere voorstel van het Europees Parlement worden F-gassen helemaal uitgefaseerd richting 2050. Daarnaast wordt de productie in het oorspronkelijke voorstel richting 2036 al beperkt tot 15 procent van de huidige productie, met tussentijdse doelen van 60 procent tussen 2024 en 2028, 30 procent tussen 2029 en 2033 en 20 procent van 2034 tot 2035 (Annex V).

Het effect hiervan is dat naarmate de productie van F-gassen wordt teruggeschroefd het voor partijen financieel steeds minder voordelig zal worden om deze koudemiddelen te produceren en gebruiken, vanwege krapte op de markt.

Winst voor het klimaat?
De reacties op het voorstel en de overeenkomst zijn gemengd. Velen zien het als een grote overwinning voor het klimaat. Hoofdonderhandelaar Bas Eickhout had de volgende reactie:

“Dit is cruciaal, niet alleen omdat deze gassen extreem schadelijk voor het klimaat zijn, maar ook omdat we duidelijkheid aan bedrijven schaffen en zekerheid aan investeerders. (…) Europese bedrijven zijn al vooraan de ontwikkeling van schone alternatieven voor F-gassen, dus deze wet zal zowel goed zijn voor het klimaat als de Europese economie.”

Anderen, met name in de warmtepompsector, hebben ook kritische kanttekeningen. Thomas Nowak, secretaris generaal van de EHPA, schrijft op LinkedIn dat de deal lof verdient vanwege de zekerheid en duidelijkheid die het verschaft. Tegelijkertijd waarschuwt hij voor de neveneffecten:

“Het gaat echter ook een kostenlast leggen op een industrie die lijdt onder een dalende vraag, als gevolg van de politisering van het debat over warmtepompen. Wat ik mis in de discussie is een duidelijke toewijding aan niet alleen het vervangen van gefluoreerde of non-gefluoreerde koudemiddelen, maar het vervangen van fossiele brandstoffen met hernieuwbare.”

Het voorlopige voorstel zal nu aan de Europese Raad en de Commissie milieubeheer van het Europees Parlement worden voorgelegd voor goedkeuring, waarna het in effect zal gaan.