Vorige week gaf de Tweede Kamer tot opluchting van de duurzaamheidssector gehoor aan de vele oproepen om het energie- en klimaatbeleid niet controversieel te verklaren. Met de officiële stemming van gister achter de rug, lijkt het nu alsof het kabinet voorlopig niet stil hoeft te zitten als het op de klimaatdoelstellingen aankomt. Wat betekent dit voor het demissionaire kabinet en de belangrijkste beleidsstukken die nog op tafel liggen?

Op dinsdag 12 september stemde de Tweede Kamer over de lijst met onderwerpen die controversieel gaan worden verklaard. Over onderwerpen die controversieel worden verklaard mag het demissionaire kabinet geen belangrijke beslissingen meer nemen. Hierdoor komt beleid op deze onderwerpen effectief stil te liggen tot er een nieuw kabinet is.

De afgelopen maanden riepen verschillende partijen die zich bezighouden met energie en klimaat op om beleid op dat vlak niet controversieel te verklaren. De Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) schreef:

“We roepen op om belangrijke dossiers, zoals de Energiewet, versnelling van procedures, investeringen in energie-infrastructuur en stikstofbeleid en talloze plannen voor concreet nieuw beleid niet in de ijskast te zetten. Als er na de verkiezingen opnieuw een lange formatie volgt, zijn we een jaar verder. Dan komen we in 2030 op ongeveer 45 procent CO2-reductie. Het doel in de Klimaatwet is 55 procent, en ook om onze Europese verplichtingen na te komen is 45 procent volstrekt onvoldoende.”

Op dinsdag 5 september leek het verlossende woord al min of meer te zijn gevallen. Toen dienden de verschillende commissies van de Kamer al een lijst in met onderwerpen waarover gestemd moest worden. Die lijsten bevatten geen dossiers op het gebied van energie en klimaat. Toch konden fracties nog voor de stemming van 12 september wijzigingen aan de lijst voorstellen, en was er dus nog een kleine kans dat onderdelen van het energie- en klimaatbeleid wel controversieel zouden worden verklaard.

Geen statisch document
Op de website van de Tweede Kamer wordt uitgelegd hoe de procedure werkt en wat het voor het beleid betekent. Samengevat kan worden gesteld dat het resultaat van afgelopen dinsdag betekent dat klimaatbeleid niet stil hoeft te komen liggen, maar dat er nog veel onzeker is.

De procedure voor het controversieel verklaren van beleidsthema’s bestaat grofweg uit vier stappen. Ten eerste treedt het kabinet vroegtijdig af, waarmee het aangeeft alleen nog maar lopende zaken af te handelen vanaf dat moment. Vervolgens stellen de commissies van de Kamer een lijst van onderwerpen vast waar over kan worden gestemd of ze wel of niet controversieel moeten worden verklaard. Partijen kunnen vervolgens wijzigingen aan die lijsten voorstellen. Tot slot wordt er gestemd over de lijsten, waarna een lijst wordt opgesteld van controversiële onderwerpen.

Belangrijk om te benoemen is dat de lijst die hieruit komt niet definitief is. Onderwerpen kunnen achteraf nog zowel worden toegevoegd aan als verwijderd van de lijst met controversiële onderwerpen.

De herziene Energiewet
In juni 2023 werd een herziene versie van de nieuwe Energiewet aan de Tweede Kamer voorgelegd. Dat het wetsvoorstel geen vertraging gaat oplopen komt als een grote opluchting voor een groot deel van de duurzaamheidssector, die de geüpdatet wetgeving afwacht om door te kunnen met de energietransitie.

De NVDE deed in juli een inventarisatie van de belangrijkste dossiers die geen vertraging konden oplopen, en schreef over de Energiewet dat uitstel zou leiden tot vertraging op verschillende gebieden. Voorbeelden zijn de modernisering van de elektriciteits- en gaswet, verschillende oplossingen voor congestieproblemen, en de verduurzaming van de industrie.

Dat de Energiewet niet controversieel is verklaard betekent nog niet dat het voorstel gaat worden aangenomen. Momenteel is het voorstel aan de Tweede Kamer voorgelegd, die erover zal stemmen voor het naar de Eerste Kamer gaat.

Wet Gemeentelijke instrumenten warmtetransitie
Een ander belangrijk voorstel dat volgens de NVDE geen uitstel mag oplopen is de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (wgiw). Dit voorstel geeft gemeenten de mogelijkheid om lokale regels te maken om de overgang van aardgas naar duurzame vormen van verwarming uit te voeren. Hierbij horen wijzigingen aan de Omgevingswet en de Gaswet.

Volgens de NVDE is het belangrijk dat deze wet geen vertraging oploopt omdat het tot vertraging van de verduurzaming van de gebouwde omgeving kan leiden. Het voorstel geeft gemeenten het recht wijken af te sluiten van het aardgasnet, en zonder kan het zijn dat bewoners van een wijk waar een warmtenet is gepland minder noodzaak ervaren zich op dat warmtenet aan te sluiten. Dat maakt het ook minder aantrekkelijk voor projectontwikkelaars om die warmtenetten aan te leggen.

Het voorstel voor de wgiw wordt binnenkort door de Tweede Kamer in behandeling genomen.