Zonder het recyclen van koper, lithium, nikkel en kobalt wordt de mijnbouwopgave groter, neemt het aantal te reduceren emissies toe en neemt de afhankelijkheid van bepaalde landen toe. Het opzetten van grootschalige, internationale recyclingsketens zou er daarom voor kunnen zorgen dat de groeiende vraag naar kritieke mineralen tegen 2050 met 25 tot 40 procent is afgetopt, dat concludeert het Internationaal Energieagentschap (IEA) in het rapport Recycling of Critical Minerals: strategies to scale up recycling and urban mining. Overheden moeten daarom het initiatief nemen door met ondersteunende wet- en regelgeving en financiële dekking de sector op te laten schalen.

De opbouw van internationale recyclingsketens kent twee gezichten. Aan de ene kant is de markt in minder dan een decennium elf keer groter geworden, maar aan de andere kant was er in 2015 nog nauwelijks sprake van een recyclingsmarkt. Aan de ene kant is er tot 2040 nog altijd 600 miljard dollar aan investeringen in mijnbouwactiviteiten nodig, maar aan de andere kant kan dit bedrag zonder recycling nog eens 30 procent hoger uitpakken.

Aan de ene kant kan de marktwaarde van de recycling van kritieke mineralen 200 miljard dollar tegen 2050 bedragen, maar aan de andere kant is daarvoor wel duidelijke beleidsondersteuning van overheden voor nodig. Hiermee kunnen overheden zelf hun energiezekerheid, onafhankelijkheid en emissiereducties verbeteren. Kortom, het belang van recycling neemt snel toe, maar zit nog altijd in de beginfase.

Wanneer alle aangekondigde nationale klimaatbeloften worden nagekomen, kan recycling de behoefte aan nieuwe mijnbouw voor koper en kobalt met 40 procent verminderen en de behoefte aan lithium en nikkel met 25 procent verminderen tegen 2050. "Recycling is van vitaal belang om de uitdagingen rond kritieke minerale voorraden aan te pakken en duurzaamheid op de lange termijn te waarborgen", aldus IEA-directeur Fatih Birol.

"Investeringen in nieuwe mijnen en raffinaderijen blijven cruciaal, maar er zijn voldoende mogelijkheden voor recycling om de hulpbronnen die we al tot onze beschikking hebben, te maximaliseren. Nu we het tijdperk van de elektriciteit ingaan, moeten we profiteren van deze schat aan versleten batterijen en elektrische apparaten die nieuw leven ingeblazen en hergebruikt kunnen worden. Maar om dat te doen, moeten we een volwassen markt voor recycling ontwikkelen om deze aantrekkelijk en gemakkelijk toegankelijk te maken.”

Dat dit nog niet goed genoeg gaat, blijkt uit het feit dat het aandeel van secundaire levering in de totale vraag naar koper is gedaald van 37 procent in 2015 naar 33 procent in 2023. Hetzelfde geldt voor het aandeel van gerecycled nikkel, dat in dezelfde periode daalde van 35 naar 31 procent.

Het is volgens het IEA daarom belangrijk dat overheden aan de slag gaan met wet- en regelgevende kaders en de bijbehorende financiële instrumenten. Hoewel een toenemend aantal landen hiermee bezig is, beschikken nog maar weinig landen over een breed kader met duidelijke doelstellingen, uitvoeringsmechanismen, monitoringsystemen en economische prikkels.

China heeft zijn dominantie uitgebreid naar recycling
Hoewel het aanbod van kritieke mineralen nu nog groter is dan de vraag, is de verwachting dat dit snel drastisch zal veranderen. Niet alleen neemt de wereldwijde vraag naar hernieuwbare energietechnologieën toe, na 2030 komen er ook veel batterijen van oude elektrische auto’s aan het einde van hun levensduur.

Net als in de Global Critical Minerals Outlook 2024 waarschuwt het IEA voor de dominante marktpositie van China. Het land heeft een sterke positie in het aanbod van kritieke mineralen én in de raffinage- en verwerkingssector. Hierdoor verwacht het IEA dat China zijn marktaandeel van ruim 70 procent in ieder geval zal behouden tot 2030. Ook dekt de aangekondigde recyclingcapaciteit slechts 30 procent van de benodigde grondstoffen van de EU en de VS in 2040. In China zal dit aandeel naar verwachting hoger liggen.

Dit is met name opvallend omdat Europa bovengemiddeld veel belang heeft bij een recyclingsindustrie. De voordelen van recycling zijn immers het grootst in regio’s met een grote opwek van hernieuwbare energie en weinig minerale hulpbronnen. De verwachting van het IEA is bijvoorbeeld dat de Europese secundaire levering van batterijen tegen 2050 ongeveer 30 procent van de vraag naar lithium en nikkel in de regio zal dekken, aanzienlijk hoger dan het wereldwijde gemiddelde van ongeveer 20 procent.

Uitgebreide recyclingsmogelijkheden maken landen minder afhankelijk van import en biedt de mogelijkheid om meer zelfstandig reserves op te bouwen en zich zo in te dekken tegen mogelijke aanbodschokken en prijsvolatiliteit. Ten slotte verkleint recycling de elektronische afvalstroom en vermindert het de impact van het gebruik van kritieke mineralen op het milieu en de maatschappij. Gemiddeld leveren gerecyclede kritieke mineralen 80 procent minder broeikasgasemissies op dan nieuw gemijnde mineralen.

Koper is cruciaal
Van alle kritieke mineralen is de recycling van koper het belangrijkste. Niet alleen is koper een essentieel materiaal voor enorm aantal aan hernieuwbare energiematerialen, maar er dreigt ook een fors aanbodtekort. Doorgaan in het huidige vraag-aanbodtempo zou leiden tot een tekort van 30 procent tegen 2035.

De periode van 2030 tot 2035 biedt perspectief omdat de schrootvolumes dan naar verwachting behoorlijk zullen toenemen. Rond het verschijnen van het rapport lag het schrootvolume op 16 miljoen ton en dat kan oplopen naar 19 miljoen ton in 2030, om vervolgens te stijgen naar 27 miljoen ton in 2050. In theorie is dat genoeg voor driekwart van de verwachte vraag, maar er is dus nog vraagruimte voor meer recycling van koper.

Er zouden volgens het IEA daarom “krachtige beleidsmaatregelen” moeten komen voor het verbeteren van de inzamelingspercentages en het investeren in secundaire verwerkingscapaciteit. In een klimaatneutraal scenario stijgt het aandeel gerecycled koper in het totale gebruik dan ook van 17 procent op dit moment naar 40 procent in 2050.

Grote overcapaciteit zal snel omslaan in groot capaciteitstekort
Het IEA ziet het recyclen van batterijmetalen als “essentieel” voor het verhogen van de totale recyclingpercentages en “een opkomende commerciële kans”. Aan de ene kant zijn de tarieven voor nikkel en kobalt met 40 procent gestegen en voor lithium met 20 procent gestegen. Aan de andere kant zal het aantal batterijen van elektrische auto’s de komende jaren groeien. Vooral in de periode 2030 tot 2035 zal dit aantal vermoedelijk snel stijgen en in combinatie met afgedankte opslagbatterijen kunnen elektrische auto’s meer dan 90 procent van het gerecyclede lithium voor hun rekening nemen.

Vorig jaar is de wereldwijde capaciteit voor voorbehandeling en materiaalherstel met 50 procent gegroeid, waarbij China verantwoordelijk was voor 80 procent van beide. Het IEA stelt dat China op schema ligt om 75 procent van de wereldwijde voorbehandelingscapaciteit en 70 procent van de materiaalherstelcapaciteit in 2030 te behouden. Hiervoor heeft het recent bijvoorbeeld het staatsbedrijf China Resources Recycling Group opgericht.

Dankzij de Chinese inspanningen is de batterijrecyclingscapaciteit momenteel groter dan de hiervoor beschikbare grondstoffen. In het geval dat alle aangekondigde projecten door zouden gaan, zou de capaciteit in 2030 zelfs zeven keer groter dan de vraag kunnen uitpakken. Na 2030 verandert dit beeld snel door de grote hoeveelheid batterijen van elektrische auto’s die dan het einde van hun verwachte levensduur bereiken.

Hierdoor kantelt de situatie razendsnel zodat de capaciteit in 2040 juist weer met 60 procent wordt overschreden. In al die jaren blijven er grote regionale verschillen: waar China overcapaciteit houdt richting 2040, dekt de recyclingscapaciteit van de VS en de EU slechts 30 procent van de vraag. Uiteindelijk zou batterijrecycling in 2050 20 tot 30 procent van de wereldwijde vraag naar lithium, nikkel en kobalt kunnen dekken, mits de inzamelingspercentages verbeteren.

Het IEA noemt het daarom “essentieel” dat overheden zorgen voor duidelijk beleid en wet- en regelgeving op de lange termijn voor hun recyclingsketens, waaronder exportregels voor gebruikte batterijen, inclusief transparante handhaving. Dit moet uiteindelijk investeerders het vertrouwen geven dat zij in deze sector kunnen investeren.