In de langverwachte Routekaart Energieopslag erkent Rob Jetten, minister voor Klimaat en Energie, het belang van de opslag van elektriciteit, moleculen én warmte. Daarbij geeft toe dat er nog veel onzekerheden zijn, zoals de toekomstige energievraag en -aanbod, ruimtelijke inpassing en de ongeschiktheid van de huidige energiemodellen. Om tot concreet beleid met bijhorend tijdpad te komen zal er nog veel moeten worden onderzocht, met hopelijk een verduidelijkingsslag in het Nationaal Plan Energiesysteem eind dit jaar.

Niet lang na de toezegging van een routekaart bleek uit onderzoek van Jan Willem Zwang, eigenaar van adviesbureau Stratergy, dat er al een gigantische hoeveelheid batterijprojecten in de pijplijn zat. 20 gigawatt aan batterijcapaciteit inventariseerde Zwang met netbeheerders TenneT, Enexis, Liander en Stedin. Later liep dit cijfer op tot 34 gigawatt.

“De uitwerking van de routekaart voor batterijen die minister Jetten begin 2023 wil presenteren is van groot belang voor de verdere uitrol van batterijen in ons energielandschap”, stelde Zwang. Energy Storage benadrukte dit belang in het Nationaal Actieplan Energieopslag 2023 dat de branchevereniging begin dit jaar presenteerde.

“Het besef groeit dat alleen met energieopslag de energietransitie zal lukken. Energieopslag maakt ons systeem onafhankelijk van andere landen, zorgt voor lagere energieprijzen en maakt fossiele gas- en kolencentrales overbodig”, zei Maarten van den Heuvel, voorzitter van Energy Storage NL, over het actieplan.

Daarbij benadrukte Energy Storage NL het belang om niet alleen naar het opslaan van elektriciteit te kijken, maar ook naar moleculen en warmteopslag. Net als het belang van duidelijke wet- en regelgeving, snelle vergunningsprocedures en de noodzaak van datamonitoring.

Hoewel de aanleiding voor de routekaart dus sterk gestuurd is door de noodzaak van beleid op grootschalige batterijsystemen, legt het ministerie van Economische Zaken en Klimaat ook sterk de nadruk op het belang van warmteopslag voor de energietransitie.

Ook de warmtevoorziening zal elektrificeren
Het is dan ook bemoedigend om te lezen dat minister Jetten aan de Tweede Kamer schrijft dat energieopslag “geen doel op zich” is, maar dat het kan worden ingezet om vraag en aanbod te balanceren, om de warmtepiekvraag te bedienen, om elektriciteits-, gas- en warmtenetten te ondersteunen, om netcongestie te verlichten en om strategische voorraden te kunnen bieden.

“Deze doelen zijn essentieel voor het functioneren van ons huidige energiesysteem, voor het mogelijk maken van de energietransitie en voor de ontwikkeling van het energiesysteem van de toekomst”, aldus Jetten. “Hoeveel opslag we precies nodig hebben is lastig te voorspellen. Maar we weten wel dat energieopslag cruciaal wordt in ons energiesysteem.”

Het Expertteam Energiesysteem 2050 schat in dat de toekomstige energiemix voor zo’n 70 procent uit elektriciteit zal bestaan. Mede doordat het expertteam verwacht dat de all-electric warmtepomp dominant zal worden in het verwarmen van de gebouwde omgeving.

De netbeheerders schatten daarom dat de elektriciteitsvraag in 2050 tot 250 procent zal zijn toegenomen ten opzichte van 2019. Vanwege het flexibele karakter van de opwek van wind- en zonne-energie is energieopslag onmisbaar om de enorme elektriciteitsvraag aan te kunnen.

Lees ook: 60 tot 75 procent van alle woningen worden in de toekomst verwarmd met een warmtepomp

Lage temperatuur warmtenetten krijgen pas een kans wanneer dit lokaal voordeliger blijkt. In dichtbevolkte gebieden en in combinatie met seizoensopslag zouden er mogelijkheden liggen voor warmtenetten op hogere temperaturen.

Meer technische informatie nodig bij gemeenten en in de industrie
Ook in de visie het kabinet vormt warmteopslag een belangrijke aanvulling op andere opslagtechnieken. Zowel om de warmtepiekvraag in de winter aan te kunnen als in het afvangen van overtollige elektriciteit door deze om te zetten naar warmte.

Het grootste probleem van warmteopslag, zo wordt ook erkent in de routekaart, is dat de techniek nog maar beperkt wordt toegepast in Nederland. Ook al is de technologie beschikbaar en in veel gevallen klaar voor opschaling.

Hoewel warmte-koudeopslag in ondiepe bodemlagen wordt toegepast in de gebouwde omgeving, is er voor de meeste technieken geen sprake van grootschalige toepassing. Hierdoor kan warmteopslag op dit moment nog geen rol van betekenis spelen in de energietransitie.

Wat daarbij ook niet helpt is dat warmteopslag nog altijd relatief onbekend is, volgens het ministerie een belangrijk knelpunt voor de uitrol van warmteopslag. Hiervoor gaan het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en de RVO actief technische informatie verstrekken aan gemeenten en de industrie.

Ook zijn innovaties en verdere opschaling nodig om warmteopslag beter toegankelijk te maken voor eindgebruikers. Net als een concrete visie voor warmteopslag in het ruimtelijke systeem.

Wachten op het Nationaal Plan Energiesysteem
Al met al biedt de Routekaart Energieopslag een hoop aanknopingspunten voor energieopslag in het toekomstige energiesysteem. Maar er is nog een hoop werk aan de winkel omdat cruciale vragen onduidelijk blijven.

Het is dan ook niet voor niks dat Energy Storage NL nog op de publicatiedag al om tafel zat met directeur-generaal Klimaat & Energie Michel Heijdra. “Met de Routekaart Energieopslag is een goede start gemaakt met het ontwikkelen van een beleidskader voor energieopslag”, stelt Maarten van den Heuvel, voorzitter van Energy Storage NL.

“Bij het toepassen van steeds meer hernieuwbare schone energie zullen we alle vormen van energieopslag nodig hebben.” Gezien de tijdsdruk zal het Nationaal Plan Energiesysteem aan het eind van dit jaar een flinke concretiseringsslag moeten maken.